(Ông Bà Võ Phiến) |
Võ Phiến, một vài
chung quanh
Bài viết của: Đặng Phú Phong
Ông Võ Phiến gọi
Nguyễn Mộng Giác là một người “thàng”(hậu). Ông Nguyễn Mộng Giác cũng gọi Võ
Phiến là “thàng”. Và, hai ông định nghĩa thàng như sau:
Nguyễn Mộng Giác: "Thàng"
không phải là hiền. "Thàng" là một chữ định hình, chứ không định
tính. Người thàng, là người ít nói, tránh né những tranh chấp rắc rối, sẵn sàng
chịu phần thua thiệt để giữ hoà khí, cố giữ bề ngoài đơn giản lùi xùi để không
bị ai xem là kẻ quan trọng. Người thàng có thể hiền lành vì không dám làm việc
dữ. Nhưng người thàng cũng có thể có những phản ứng bất ngờ dữ dội khi đột
nhiên không thể chịu đựng được mãi sự thua thiệt. Người ta bảo người thàng hay
cộc.” (Đặc san Tây sơn –Bình Định,1999)
Và Võ Phiến: “Thàng là chữ riêng của
người Bình Định, và cũng là chữ riêng để mô tả người Bình Định. Thàng cũng nói
là thàng hậu; thàng hậu nghiã gần như hiền hậu, nhưng còn đi xa hơn hiền hậu nữa
kia, vì nó có khả năng mô tả, hiền hậu thì không. Hiền hậu, thực thà là một đức
tình, một nết hay; thàng hậu còn là một vẻ người hiển hiện ra bên ngoài, trông
rõ mồm một. Người thàng, thàng từ tiếng cười giọng nói, nét mặt, thàng đi. Mà
người thàng thì trời ơi, trong trí nhớ của tôi, tôi mường tượng mọi người Bình
Định đều thàng hết: anh Ba, chị Bốn, ông Bảy, bà Năm, cô Tư, cậu Tám vv… Hết thảy,
không ai là không thàng. Muôn người như cùng một vẻ, một giọng.”(Võ Phiến viết
tựa cho Cuốn Ngựa Nản Chân Bon của Nguyễn Mộng Giác.).
Chữ Thàng, trước hết, là chữ của
người Bình Định, nếu tính vào thời điểm 2015 này thì “thàng” đã thành chữ cổ.
Thuở thiếu thời (thập niên 1950) tôi thỉnh thoảng nghe song thân tôi dùng chữ
“thàng” để nói về một người nào đó trong thôn xóm. Tôi hiểu lơ mơ “thàng” có
nghĩa là hiền, là… thàng. Sau đó do việc di chuyển chỗ ở, tuy rằng chỉ ra tỉnh
lỵ, tôi không còn nghe ai dùng chữ thàng nữa. Rồi chữ thàng biến mất trong mớ
chữ nghĩa lơ tơ mơ của tôi. Cho đến khi tôi đọc Võ Phiến, Nguyễn Mộng Giác, nhất
là thời gian ở hải ngoại, chữ thàng được hai ông định nghĩa thật rốt ráo, đến
cho dù không phải là người Bình Định cũng có thể hiểu rõ ràng “ thàng” và “người
thàng “ là như thế nào. Và, chữ thàng cũng được giới văn học thường xử dụng để
chỉ 2 ông Nguyễn và Võ.
Ông Nguyễn thì thật sự là dòng họ
Nguyễn. Còn họ Võ của ông Võ Phiến thì không phải vậy. Ông, tên khai sinh là
Đoàn Thế Nhơn, vì yêu cái tài sắc, cảm cái tấm lòng đôn hậu của vợ ông là bà Võ
Thị Viễn Phố, từ bút hiệu Đắc Lang ( trong tuỳ bút Những đêm đông, viết năm
1943 đăng trên báo Trung Bắc Chủ Nhật.) ông đã nói lái Viễn Phố thành Võ Phiến
làm bút danh cho đến cuối đời. Tôi ngờ rằng khi nói lái ông Võ Phiến đã bị lợn
cợn khi Viễn Phố lái ra sẽ thành Vỗ Phiến nghe nó không ra làm sao cả. May quá!
Có cứu tinh đây rồi. Bà Viễn Phố họ Võ. Vậy thì cứ việc thẳng tay ném đi cái
mũ. Thành ra Võ, lại là họ của nàng cũng là họ của chàng. Khéo thay chữ nghĩa!
Hai người mãi mãi bên nhau và chỉ một. Tôi thật sự xúc động khi nhìn tấm hình
ông bà mỗi người một bên đẩy chiếc senior walker cùng đi bách bộ. Keo- sơn- gắn-
bó là đây.
Giới văn nghệ sĩ gọi thêm ông một
cái tên “Ông già tinh quái”. Nhưng tại sao là “ông già”?. Chỉ khi ông già rồi mới
viết văn “tinh quái” hay sao? Tôi e rằng không phải vậy. Chất “tinh quái” của
Võ Phiến đã có từ lâu. Từ lâu lắm lận. Từ Người tù (1955), Dung (1956), Lỡ làng
(1956), Anh em (1957), Thác đổ sau nhà, Lẽ sống (1958)…. Từ : Anh Bốn Thôi, chị
Lộc, Ba Thê Đồng Thời, ông Tú Từ Lâm, Hữu….
Lại một phen chữ nghĩa! Cái này phải
tôn Võ Phiến là bậc thầy. Ông cứ nhẩn nha viết. Bắt người ta phải hút theo chữ
nghĩa “chẻ sợi tóc làm tư, làm tám” của ông. Lâu lâu, cắc cớ đưa ra những ý tưởng
làm độc giả giật mình, phải đọc lại lần nữa, rồi giật mình lần nữa (không khỏi
cười mỉm thích thú ): “Cái ông này thâm thật, tài thật”. Tinh quái, trước hết
là tinh tế. Ông nhìn sự việc thật tinh tường qua ngòi bút điêu luyện, làm chủ vấn
đề sự kiện. Điều này người đọc dễ dàng nhận ra ở những bài tạp bút, tùy bút của
ông. Còn quái thì sao? Ông Võ Phiến có “quái” không? Thiệt là khó! Tôi xin nhón
nhóm chữ “suy đoán vu vơ" của ông dùng để khiêm tốn bày tỏ ý kiến của
mình: “quái” là không phải bình thường, quái là lạ, nhưng không phải là quái dị.
Còn gì nữa nhỉ. Ờ, phải có cái hậu là vui, qua quá trình soi thấu sự uyên thâm.
Như vậy “ông già tinh quái“ ở đây chỉ cho sự uyên bác, thâm trầm, hóm hỉnh lấy
được sự kính nể từ nhiều người khác. Nếu cần thêm một chút mắm muối, tôi có thể
mượn đoạn văn của Võ Phiến để cho ý của mình đậm nhạt: “Nghề viết văn loay hoay
một cách …cảm động. Riêng người Việt lại còn mối cảm kích đối với cái ngôn ngữ
của mình sử dụng… Hơn sáu mươi năm trước thường đọc lang thang, môt hôm tôi gặp
bài “Đợi Thơ” của Hồ Dzếnh. Lời lời hoa mỹ, câu nào câu nấy chật ních những địa
danh xa xôi, mơ hồ, mộng ảo, tôi mê tơi, “ngâm” đi “ngâm lại”:
(…) Tô Châu lớp lớp Phù kiều
Trăng đêm Dương Tử mây chiều Giang
Nam
Rạc rời vó ngưa quá quan
Cờ treo ý cũ mây dàn mộng xưa
Biển chiều vang tiếng nhân ngư
Non xanh thao thiết trời thu rượi
sầu
Nhớ thương bạc nửa mái đầu
Lòng vương quán khách nghe màu tà
huân (…)”.
Lời không hiểu mấy, ý không rõ mấy,
nhưng mặc kệ: tôi thích, mê tơi. Tôi có chú ý đến mấy tiếng “non xanh thao thiết”.
“Thao thiết” ám ảnh tôi. Xanh thao thiết là xanh cách nào? Không biết đích xác,
nhưng tôi cho đó là một chữ tài tình, đúng với màu núi “nọ”(?)…”. (Viết lách,
trong Cuối Cùng, Võ Phiến)
Cũng từ đoạn văn trích trên nó điển
hình cho cách Võ Phiến đã đưa ngôn ngữ nói thành ngôn ngữ viết thật tài tình.
Không biết cơ man những “câu nào câu nấy chật ních”, “tôi mê tơi” nằm trong các
tác phẩm của ông.
Tôi là người Bình Định nên ưa ông
cũng chỉ là chuyện thường. Tôi có chắc một điều là người miền Bắc, miền Nam
cũng rất yêu, thích ông. Tôi cũng chắc rằng nếu có người dịch toàn bộ tác phẩm
ông ra tiếng nước ngoài, họ cũng sẽ thích ông . Giống như người Việt thích
Stefan Zweig qua những bản dịch của ông.
Tôi không có ý định bước vào văn
nghiệp của Võ Phiến. Chỉ một vài, thật ít, chung quanh ông. Mà thôi!
Thăm anh đọc bài viết để suy ngẫm -những bài như thế này em chỉ đọc rồi suy ngẫm chứ không dám bình luận anh ạ
Trả lờiXóaChúc Huynh một ngày mới an lành nhé
Cảm ơn NVT !
XóaVâng,mình cũng chỉ nắm bắt đôi điều về sự thú vị trong phương ngữ,cũng như chuyện chung quanh nhà văn VP thôi.
Chúc Đệ an vui !
Sang thăm nhà, được mở rộng thêm kiến thức, DVD cảm ơn anh Quỳnh đã sưu tầm và đăng bài viết hay!
Trả lờiXóaDVD chúc anh an lành! :)
https://2.bp.blogspot.com/-Mih0zwOblQ8/WllcygiCrqI/AAAAAAAAEV4/0u57gdYWREMZ_I188VKXKOIrYuDdV3aawCLcBGAs/s1600/FB_IMG_1505028487752.jpg
Rất vui khi biết DVD cũng thích thú với bài viết mà mình sưu tầm.
XóaChúc bạn an lành !
DVD sao lưu một trang blog bàn về ngũ độ thanh để "ngâm cứu" học hỏi; nhưng DVD lỡ tay nhấp vào "xuất bản" nên lại thành bài chính thức làm cho bên anh xuất hiện bài trên.
Trả lờiXóaDVD đã đưa bài vào "lưu trữ" lại rồi!
Anh Quỳnh có thể tìm đọc tại đây:
http://phieuvan08.vn102.space/?p=5608217&more=1&c=1&tb=1&pb=1#more5608217
Cảm ơn DVD nhé !
XóaTrang của anh Phiêu Vân thi thoảng mình cũng có ghé,nhưng chưa đọc bài này.Do sau này anh PV ít đăng bài mới,mình cũng có xao lãng.
Trang này, anh PV bàn về vấn đề "ngũ độ thanh hay lục độ thanh?", anh Quỳnh à! :)
XóaAnh PV đăng các bài họa thơ "Ngũ độ thanh".Ở trên có nêu ý kiến của anh về tên gọi "Ngũ độ thanh" là chưa chính xác,phải gọi là "Lục độ thanh" mới đúng hơn.Nhưng theo Q,trong các câu của thể "ngũ độ thanh" nó không đồng đều.Có câu có đủ cả 4 thanh trắc:sắc,nặng,hỏi,ngã cùng với 2 thanh bằng có huyền và không huyền=6 thanh,như ý kiến của anh PV bảo là 5 độ là không đúng.Nhưng cũng có câu chỉ 3 thanh trắc+ với 2 thanh bằng=5 thanh,nếu gọi"lục độ"thì chẳng được.
XóaHiện nay đang tồn tại 2 thể khác nhau là"ngũ độ thanh" và "lục mỹ thanh",như một quy ước đã được"ổn định".Nếu thể "ngũ độ" phải gọi là"lục độ thanh" sẽ dễ có sự nhầm lẫn với thể"lục mỹ thanh"....
Theo thiển ý của mình là vậy.Nhu cầu về cái mới cho mọi thời là rất cần,nhưng xáo trộn một cái cũ đã định vị không mang lại lợi ích nào thì có nên không?
Có lẽ là dành cho các chuyên gia về thơ Thất Ngôn Bát Cú Đường Luật nhận định, còn riêng DVD thì thua, chỉ "ngâm cứu" học thêm thôi, anh Quỳnh à!
Xóa:D
Vâng,mình chỉ tỏ bày chút vụn vặt thôi.Trước khi định hình một thể thơ nào đó cũng phải qua sự sàng lọc của thời gian.
XóaChúc DVD an vui !