DU SƠN TÂY THÔN-Lục Du /Diễn Nôm:Đỗ Chiêu Đức

DU SƠN TÂY THÔN 

Lục Du

             Sơn cùng thuỷ tận nghi vô lộ,         山窮水盡疑無路，

             Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn !  柳暗花明又一村！

Có nghĩa :

     Núi đã cùng, nước đã tận, ngỡ là đã cùng đường rồi, không ngờ phía trước lại có ... Liễu xanh om hoa rực rỡ lại đưa ta đến một thôn làng khác nữa !

     Câu nầy còn dùng để chỉ : Những việc tưởng đâu đã hết hi vọng rồi, nào ngờ lại mở ra được hướng giải quyết mới còn tốt hơn là cơ hội cũ nữa ! Ta hay đọc thấy câu nầy trong  các truyện xưa, nhất là trong các truyện võ hiệp kỳ tình Trung Hoa :

                 Non cùng nước cạn ngờ vô lối,

                 Liễu biếc hoa hương lại một thôn !

     Thực ra đó là 2 câu Thực trong bài Du Sơn Tây Thôn của Lục Du đời Tống. Hai câu thơ đó nguyên là :

        山重水復疑無路， Sơn trùng thuỷ phục nghi vô lộ,        

        柳暗花明又一村。 Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn.          

       Nhưng trong THIÊN GIA THI 千家詩 đã chép sai  " Sơn Trùng Thủy Phục 山重水復 " thành " Sơn Cùng Thủy Tận 山窮水盡 " là câu nói quen miệng của dân gian. Hai cách nói nầy khác nhau rất xa, nếu ta phân tích theo văn chương, còn đối với giới bình dân thì cho là " Ý nghĩa của NÓ cũng tương đương với nhau " mà thôi !

     * SƠN TRÙNG THUỶ PHỤC 山 重 水 復 : SƠN TRÙNG là Núi trùng trùng điệp điệp, hết núi nầy đến núi khác, nên ở xa nhìn thì thấy toàn núi là núi. THỦY PHỤC là Hết dòng nước nầy đến dòng nước khác, nên nhìn thấy toàn nước là nước.

        Vì NÚI và NƯỚC trùng phục ở trước mặt, cho nên mới NGHI VÔ LỘ 疑 無 路 : là " Ngỡ là đã hết đường đi rồi ". Nên mở ra câu sau rất thú vị không ngờ là :

         Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn !  柳暗花明又一村！

  Còn nếu là ...

     * SƠN CÙNG THỦY TẬN 山窮水盡 : là Núi đã Cùng đường rồi, Nước cũng đã tận cùng rồi, là ở nơi Cuối Đất Cùng Trời rồi, thì đâu có NGHI VÔ LỘ nữa, mà là CHUNG VÔ LỘ 終無路 là Rốt cuộc đã " Hết Đường Đi Thật rồi !" thì làm sao còn có câu sau là : Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn  柳暗花明又一村 cho được !

        Bây giờ thì ta hãy đọc toàn bài thơ của bài Du Sơn Tây Thôn này nhé :

    遊 山 西 村                     Du Sơn Tây Thôn

莫 笑 農 家 臘 酒 渾，    Mạc tiếu nông gia lạp tửu hồn,            

豐 年 留 客 足 雞 豚。    Phong niên lưu khách túc kê đồn      

山 重 水 復 疑 無 路，    Sơn trùng thuỷ phúc nghi vô lộ        

柳 暗 花 明 又 一 村。    Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn         

簫 鼓 追 隨 春 社 近，    Tiêu cổ truy tuỳ xuân xã cận   

衣 冠 簡 樸 古 風 存。    Y quan giản phác cổ phong tồn           

從 今 若 許 閑 乘 月，    Tòng kim nhược hứa nhàn thừa nguyệt         

拄 杖 無 時 夜 叩 門。    Trụ trượng vô thì dạ khấu môn.          

                陸 游                                      Lục Du

        

CHÚ THÍCH :           

    * LẠP TỬU : Lạp là Tháng Mười Hai Âm Lịch, ta đọc trại thành Thánh CHẠP, nên Lạp Tửu là rượu của tháng Chạp, rượu được ủ để uống vào dịp Tết Âm Lịch.

    * PHONG NIÊN 豐 年 : là Năm Được Mùa.

    * KÊ ĐỒN : Kê là Gà, Đồn là Heo.

    * XUÂN Xà春 社 : là Ngày Mậu Nhựt thứ 5 sau tiết Lập Xuân làm ngày XUÂN Xà để cúng tế Thần Làng, như ta cúng Đình Làng vậy, để cầu cho sang năm lại được trúng mùa. Vì thế mà có thổi tiêu đánh trống ...

     * 從 今 若 許 閑 乘 月 Tòng kim nhược hứa nhàn thừa nguyệt : là Từ nay về sau nếu như có rảnh rổi thì hay thừa lúc trăng sáng ...

     * 拄 杖 無 時 夜 叩 門 Trụ trượng vô thì dạ khấu môn : là Hãy chống gậy mà đến gỏ cửa nhà ta bất cứ lúc nào trong đêm ( cũng hổng sao !). VÔ THÌ : là Bất cứ lúc nào.

NGHĨA BÀI THƠ : 

                         Dạo Chơi Thôn Xóm Núi Tây

          Xin đừng cười chê thứ rượu tế lễ không được trong của nhà nông trong tháng Chạp. Năm nay được mùa, nên giữ khách lại, đủ cả heo gà để đãi khách. Đừng vì núi liền với núi sông liền với sông mà ngỡ rằng đã không còn đường để đi tới, vì thấp thoáng trong bóng râm rặng liễu và khóm hoa tươi đẹp rực rỡ phía trước sẽ lại mở ra một thôn làng mới. Trống tiêu như giục giã vì ngày tế lễ đầu xuân đang gần kề. Áo mũ giản dị nhưng vẫn theo tục lệ cũ còn giữ lại. Từ nay về sau nếu như có rảnh rổi thì cứ thừa lúc trăng sáng ... Hãy chống gậy mà đến gỏ cửa nhà ta bất cứ lúc nào trong đêm ( cũng hổng sao, vì ta luôn luôn sẵn sàng đón tiếp ! )

        Đây là cảnh nông dân ăn Tết ở Tây Thôn là một làng miền núi của một năm được mùa, chất phác chân thật mà nhiệt tình của đời sống thôn dã sau một năm cày sâu cuốc bẫm.

 

DIỄN NÔM :

                       DẠO NÚI XÓM TÂY

                Thôn dã chớ cười rượu nhạt phèo,

                Cuối năm đãi khách sẵn gà heo.

                Núi liền sông nước ngờ vô lối,

                Liễu rũ đường hoa đến xóm nghèo.

                Tiêu trống rộn ràng Xuân Xã đến,

                Áo xiêm giản dị cổ phong theo.

                Từ nay nếu rảnh đêm trăng sáng,

                Gõ cửa cùng vui gậy khẳng kheo.

 Lục bát :

                Chớ cười rượu lễ nhạt phèo,

                Được mùa đãi khách gà heo sẵn sàng.

                Non liền nước ngỡ hết đàng,

                Hoa chào liễu đón thôn làng lại sang.

                Trống tiêu xuân xã rộn ràng,

                Tục xưa áo mão nghiêm trang chỉnh tề.

                Từ nay trăng sáng đi về,

                Thăm nhau gõ cửa chẳng nề đêm thâu.

                                            Đỗ Chiêu Đức   

        Lục Du 陸 游 (1125─1210), tự là Vụ Quan 務觀, hiệu là Phóng Ông 放翁, là nhà thơ rất nổi tiếng thời Nam Tống. Hoạn lộ thăng trầm, tình duyên trắc trở. Ông chủ trương kháng Kim đến cùng, chống đối lại với phái hòa Kim, vì thế mà bị bãi quan lúc mới có 42 tuổi, nên có nhiều bài thơ mang tâm trạng ưu thời mẫn thế như Đỗ Phủ hay tình cảm phóng túng lãng mạn như Lý Bạch. Ông có bài Từ "Vịnh Mai" rất sâu sắc, tỏ chí khí quật cường. Du Sơn Tây Thôn là một trong những bài thơ hay để đời của ông trong số 9300 bài vừa từ vừa thơ mà ông còn để lại.

                                                            Đỗ Chiêu Đức

Các Bài Phỏng Dịch:

CHƠI NÚI THÔN ĐOÀI

Đừng cười rượu chạp của nông gia

Mời khách mùa vui sẵn lợn gà

Núi điệp nước xoay nghi tuyệt lộ

Liễu um hoa nở tiếp thôn xa

Trống tiêu tế lễ xuân thần đất

Quần áo giản đơn kiểu cũ già

Rỗi rảnh từ nay đêm nguyệt rạng

Bất kỳ chống gậy gõ phên nhà

Lục Bát:

Đừng cười rượu nhạt nông gia

Đuợc mùa mời khách lợn gà tứ tung

Núi sông ngặt, ngỡ đường cùng

Liễu um hoa nở lại trông thấy nhà

Trống kèn lễ đón xuân qua

Áo quần đơn giản ông cha bảo tồn

Từ nay rảnh rỗi trăng tròn

Vô tư chống gậy gõ khuôn cửa, vào!

Lộc Bắc

Oct2018

DẠO NÚI THÔN TÂY

Đừng cười rượu tế chẳng màu trong

Đãi khách mùa vui cúng tạ lòng

Núi đệp sông trùng,ngờ hết lối

Liễu rì hoa rực,lại còn thôn

Trống tiêu tục cũ nghênh xuân mới

Áo mũ hồn xưa giữ lễ tồn

Trăng sáng,thừa đêm khi rỗi rảnh

Gậy tre chớ ngại gõ tây môn

Lục Bát:

Đừng cười rượu tế đục,trong

Mùa vui đãi khách sẵn lòng tri ân

Núi sông trùng điệp,ngại ngần

Ngờ đâu hoa liễu rõ dần cô thôn

Trống tiêu xuân tới dập dồn

Y trang giản dị phong tồn tục xưa

Từ nay trăng sáng đêm thừa

Gậy tre mời gõ cho vừa lý lân

Lý Đức Quỳnh

DU NGOẠN XÓM NÚI TÂY

Rượu nhạt nhà nông xin chớ cười

Heo gà đãi khách bữa cơm vui

Núi sông lớp lớp không đường lối

Rặng liễu hàng hàng có mấy mươi

Thôn dã đường hoa nơi cuối nẻo

Trống xuân xiêm áo chỗ đông người

Tùy theo tục lệ mà quy củ

Chống gậy đêm trăng gõ cửa chơi

Lục Bát:

DU NGOẠN TÂY THÔN

Xóm nghèo rượu nhạt được mùa

Gà heo đãi khách đã mua để dành

Núi non sông nước vây quanh

Cuối đường liễu rũ cây xanh hoa cười

Ngày xuân tiêu trống vui tươi

Đàng hoàng áo mũ mọi người nghiêm trang

Gương Nga sáng tỏa khắp làng

Gậy quen gõ cửa trăng vàng suốt đêm

Mai Xuân Thanh

Ngày 17/10/2018