THANH BÌNH ĐIỆU -Lý Bạch

Góc Đường Thi:

THANH BÌNH ĐIỆU -Lý Bạch

Mùa xuân năm Thiên Bảo thứ 2 (743) đời vua Đường Huyền Tôn. Lúc bấy giờ hoa Mộc Thược Dược cuả xứ Dương Châu cống nạp vào trong cung đã nở rộ; trong cung gọi tên là hoa Mẫu Đơn với bốn màu rực rỡ là trắng, hường, đỏ, tía. Thiên tử di giá đến đình Trầm Hương cùng Dương Quý Phi thưởng ngoạn với một đám Lê viên tử đệ cùng múa ca hát xướng. Nhà vua cảm khái bảo rằng :" Trước phi tử đẹp như hoa và trước hoa đẹp như tranh thế nầy, sao ta lại cứ hát những bài nhạc cũ thế kia. Hãy mau truyền Lý học sĩ đến để viết nên những ca khúc mới cho hợp người hợp cảnh !" Trưởng nhóm nhạc của Lê Viên là Lý Qui Niên tuân chỉ đi tìm, nội thị cho biết là Lý Học sĩ đã ra phố Trường an để uống rượu rồi. Lý Qui Niện vội vả dắt theo một đoàn tùy tùng đi tìm Lý Bạch. Khi về đến cung, Bạch vẫn còn say ngất ngưỡng, nhưng trước khung cảnh Trầm Hương Đình rất nên thơ với phi tần giai lệ, với danh hoa khuynh quốc, nên mặc dù còn ngây ngất men say, Bạch cũng cất bút viết ngay ba bài Thanh Bình Điệu nổi tiếng sau đây :

　           　清平調 (其一)：      THANH BÌNH ĐIỆU (kỳ 1):

　　　　    雲想衣裳花想容，    Vân tưởng y thường hoa tưởng dung,

               春風拂檻露華濃。    Xuân phong phất hạm lộ hoa nùng.

　　　　    若非群玉山頭見，    Nhược phi quần ngọc sơn đầu kiến,

               會向瑤台月下逢。    Hội hướng Dao Đài nguyệt hạ phùng !

               

　　               (其二)：                 (kỳ 2):

　　　　    一枝紅豔露凝香，   Nhất chi hồng diễm lộ ngưng hương,

               雲雨巫山枉斷腸。   Vân vũ Vu Sơn uổng đoạn trường.

　　　　    借問漢宮誰得似？   Tá vấn Hán Cung thùy đắc tự ?

               可憐飛燕倚新妝。   Khả lân Phi Yến ỷ tân trang !

                 

　　          (其三)：                   (kỳ 3):

　　　　名花傾國兩相歡，   Danh hoa khuynh quốc lưỡng tương hoan,

           長得君王帶笑看。   Trường đắc quân vương đái tiếu khan.

　　　　解釋春風無限恨，   Giải thích xuân phong vô hạn hận,

           沉香亭北倚欄杆。   Trầm hương đình bắc ỷ lan can !

           

* Chú thích :

  - THANH BÌNH ĐIỆU 清平調 : Là một điệu trong Nhạc Phủ, là khúc hát thịnh hành ở đời Đường. Trong quyển thứ 80 của "Nhạc Phủ Thi Tập" liệt vào "Cận Đại Khúc Từ". Sau đời Đường "Thanh Bình Điệu" được dùng làm tên cho một loại Từ (gọi là Từ Bài 詞牌).

  - Tưởng 想 : là Nghĩ đến, ở đây có nghĩa là : Mường tượng như...

  - Hạm 檻 : là Lan can, là Vòng rào quanh hoặc trước lâu đài.

  - Lộ Hoa Nùng 露華濃 :(Hoa Mẫu Đơn) vương vài hạt sương lóng lánh càng làm nồng đậm thêm vẻ tinh hoa đẹp đẽ.

  - Quần Ngọc 群玉 : Theo truyền thuyết thần thoại Trung Hoa, bà chúa tiên Tây Vương Mẫu ở trong dãy núi có rất nhiều ngọc, gọi là núi Quần Ngọc; Ở trong câu dùng để chỉ nơi tiên ở.

  - Dao Đài 瑤台 : Theo truyền thuyết đó là cung điện của Tây Vương Mẫu ở, còn gọi là Cung Dao Trì.

  - Lộ Ngưng Hương 露凝香 : Hạt sương vương như làm ngưng đọng lại mùi hương của hoa Mẫu Đơn đang nở.

  - Vân Vũ Vu Sơn 雲雨巫山 : Vân Vũ 雲雨 : là Mây Mưa, có mây mới có mưa và mưa xuống là nhờ có mây, nên mây và mưa không thể tách rời ra được. Từ Mây Mưa còn chỉ sự ân ái giữa nam nữ với nhau do tích Vu Sơn Thần Nữ 巫山神女 như sau :

    Theo thần thoại Trung Hoa, con gái của Xích Đế 赤帝 là Dao Cơ 瑶姬, chết trẻ, chôn ở Vu Sơn, hồn phách không tan, biến thành Thần Nữ. Trong bài Cao Đường Phú của Tống Ngọc nước Sở thời Chiến quốc có ghi lại: Sở Vương đi chơi ở Cao Đường, mơ thấy Thần Nữ đến cùng ân ái, khi chia tay còn nói là "Đản vi triêu vân, mộ vi hành vũ 旦为朝雲，暮为行雨"(Thiếp kéo mây ở buổi sáng, làm mưa ở buổi chiều). Nên... VÂN VŨ VU SƠN chỉ sự ân ái quấn quít lấy nhau giữa trai gái trong yêu đương mê mẫn.

                            

  - Khả Lân 可憐 : là Đáng thương, là Khá thương thay...

  - Phi Yến 飛燕 : là Triệu Phi Yến, là sủng phi của Hán Thành Đế đẹp nhất trong cung nhà Hán lúc bấy giờ.

  - Danh Hoa Khuynh Quốc 名花傾國 : DANH HOA là Hoa đẹp nổi tiếng, ở đây chỉ hoa Mẫu Đơn. KHUYNH QUỐC là Nghiêng nước, chỉ người đẹp Dương Qúy Phi có sắc đẹp nghiêng nước nghiêng thành theo như bài "Giai Nhân Ca 佳人歌" của Lý Diên Niên đời Hán có hai câu :"Nhất cố khuynh nhân thành, Tái cố khuynh nhân quốc 一顧傾人城，再顧傾人国". Có nghĩa : "Quay nhìn môt cái nghiêng thành, nhìn thêm một cái nữa nghiêng nước". Chỉ người đẹp thật đẹp.

  - Trầm Hương Đình 沉香亭 : là Đình Trầm Hương nằm ở Long Trì phía đông của Hưng Khánh Cung, nay là công viên Hưng Khánh trong thành phố Tây An.

                        

* Nghĩa bài thơ :                                    

                              THANH BÌNH ĐIỆU (Bài 1)

      Y thường cuả nàng mường tượng như mây trời, dung mạo của nàng thì ngỡ như là hoa mẫu đơn vừa chớm nở. Trong gió xuân hây hẫy thổi qua song trông càng rực rỡ nồng thắm hơn như đoá hoa còn vương vài hạt sương lóng lánh. Nếu chẳng phải là tiên nương gặp gỡ nơi đầu núi Quần Ngọc, thì cũng là hội ngộ với ai kia ở dưới ánh trăng thơ mộng của chốn Dao Đài !

                                        (Bài 2)

     Đẹp rực rỡ như một cành mẫu đơn màu hồng còn ngậm hơi sương thơm tho, khiến cho Thần nữ của núi Vu Sơn cũng phải đau lòng đứt ruột chào thua. Dám hỏi trong cung Hán ngày xưa ai người còn dám sánh, chỉ tội nghiệp cho nàng Triệu Phi Yến mới trang điểm và thay đổi xiêm y xong cũng phải thẹn thùng.

                                        (Bài 3)

    Hoa đẹp nổi tiếng và người đẹp nghiêng nước nghiêng thành cả hai đều vui vẻ như nhau, để cho đấng quân vương mãi mãi mĩm cười mà nhìn ngắm cho thỏa thích. Cứ tựa vào lan can phía bắc của Đình Trầm Hương mà ngắm hoa và người đẹp thì gió xuân sẽ giải toả được hết tất cả những sầu hận còn ẩn ức ở trong lòng !

    Khéo phỉnh nịnh và tâng bốc người đẹp cùng đấng quân vương đến thế là cùng. Có những cái phỉnh nịnh thật đáng ghét nhưng cũng có những cái phỉnh nịnh rất khéo léo dễ thương. Nhưng dù sao thì vẫn là những lời phỉnh nịnh, cứ suốt ngày phải nặn óc moi tim để tìm những lời hay tiếng đẹp để làm vừa lòng giai nhân, và nhất là phải làm vừa lòng đấng quân vương thì chẳng còn thú vị gì ở trên đời nữa cả. Nên chi cuộc sống với tước Hàn Lâm Học Sĩ của Lý Bạch ở kinh thành kéo dài không quá ba năm thì Lý đã xin với nhà vua cho mình về quê để ngao du tứ hải mà không màng đến việc cố bám víu lấy đất Trường An để được thăng quan tiến chức, nhất là lại được ở bên cạnh của nhà vua. Quả là cái ngạo khí của một Thi Tửu, Thi Tiên có khác !

                      

* Diễn Nôm :

                    THANH BÌNH ĐIỆU (1)

                  Mây ngỡ xiêm y hoa ngỡ mày,

                  Gió xuân sương thấm má hồng say.

                  Không là Quần Ngọc non tiên thấy,

                  Cũng chốn Dao Đài gặo gỡ ai !

                           Bài (2)

                  Một cành hoa đẹp ngậm sương thơm,

                  Mưa móc Vu Sơn cũng dỗi hờn.

                  Dám hỏi Hán cung ai dám sánh,

                  Thương nàng Phi Yến mới soi gương.

                           Bài (3)

                  Người xinh hoa đẹp vẹn đôi đàng,

                  Thỏa ý quân vương ngắm chẳng màng.

                  Giải hết gió xuân không hận oán,

                  Đình Trầm Hương bắc tựa lan can !

      Ba bài Thanh Bình Điệu của Lý Bạch đã quyện chặc hoa mẫu đơn đẹp đẽ với người đep Dương Thái Chân làm một thể; Hoa đẹp như người và người đẹp tức là hoa đó, cả hai đều được hưởng ân sủng của đấng quân vương. Bài (1) Phác họa không gian như hòa quyện hoa và người và như đang ở chốn Bồng lai Tiên cảnh, núi Quần Ngọc, cung Dao Trì. Bài (2) Đưa vào thời gian lãng mạn tình tứ xa xưa với tích Vu Sơn Thần Nữ, rồi đến người đẹp Triệu Phi Yến của Hán cung. Bài (3) Dẫn về thực tại của phía bắc Đình Trầm Hương, nơi mà nhà vua và Qúy Phi đang thưởng ngoạn hoa đẹp trong gió xuân để xóa hết những mối sầu ẩn ức.  

        Ba bài nhạc phủ xưa THANH BÌNH ĐIỆU đã được Nhạc sĩ Tào Tuấn Hồng phổ theo thể nhạc hiện nay và được các ca sĩ nổi tiếng ở Đài Loan Hồng Kông là Đặng Lệ Quân, Vương Phi và Đồng Lệ hát . Mời mở các web. dưới đây để thưởng thức :

Hẹn bài viết tới ! 

                                                                                         杜紹德

                                                                                     Đỗ Chiêu Đức

********

Mời đọc thêm bản dịch của nữ sĩ Kiều Mộng Hà:

KHÚC HÁT THANH BÌNH

( Dịch thoát ý: Thanh Bình Ca- Lý Bạch)

 

Bài 1

Nét đẹp như hoa, áo ngỡ mây

Gió xuân phơ phất…hiên hoa đầy

Trên non Quần Ngọc chưa tìm thấy

Dưới nguyệt Dao Đài ai đứng đây

 

Bài 2

Cành hồng diễm lệ đọng mùi hương

Tiên nữ non Vu lòng đứt đoạn

Thử hỏi Hán cung ai đắc sũng

Kìa nàng Phi Yến nghĩ… mà thương

 

Bài 3

Hương sắc mỹ nhân hoa cũng say

Quân vương đẹp dạ ngắm bao ngày…

Gió xuân xua hết trường miên hận

Hiên bắc Trầm Hương loang/toả bay

  Kiều Mộng Hà

Phỏng dịch 3/2012