ĐOAN NGỌ- Thơ Như Thị/Họa:Lý Đức Quỳnh

ĐOAN NGỌ *

Tục truyền mùa Hạ tết Đoan Dương

Giờ ngọ muôn nhà tỏa khói hương

Hối hả nhà nông cùng xuống ruộng

Hân hoan trâu nghé lại ra vườn

Cầu mong dịch bệnh thôi ngoen ngoẻn

Nguyện ước rầy sâu bớt bạo cường

Bách Việt cội nguồn từ thuở trước

Mồng năm thiết lễ rạng Từ Đường

Như Thị

(*)Đoan ngọ : Tết Đoan ngọ còn được gọi là Tết Đoan dương. Theo triết lý y học Đông phương thì hỏa khí (thuộc dương) của trời đất và trong cơ thể của con người trong ngày Đoan ngọ đều lên đến tột bậc

      Thực ra Tết Đoan Ngọ có từ trước khi xảy ra câu chuyện của Khuất Nguyên, và xuất phát từ văn hóa của cộng đồng người Bách Việt cổ mà người Lạc Việt, tổ tiên của chúng ta là một bộ phận cấu thành của cộng đồng đó. Chúng ta có thể thấy được điều này từ chính tên gọi của Tết Đoan Ngọ. “Đoan” nghĩa là “nhất”, “Ngọ” được hiểu giữa trưa vì thế Tết Đoan Ngọ thường được cử hành vào giữa trưa. Nếu theo thuyết âm dương ngũ hành thì nước ta nằm ở phương Nam, vùng đất nóng nên “Ngọ” được xếp vào quẻ Ly, thuộc hành Hỏa và trong một ngày thì dương khí cao nhất là giờ Ngọ (thời điểm giữa ngày); trong một tháng, dương khí cao nhất vào những ngày Ngọ, nhất là ngày Ngọ thượng tuần (đầu tháng). Trong một năm, dương khí cao nhất vào tháng Ngọ (tháng giữa năm, tức tháng 5). Như vậy, dương khí đạt cực điểm vào giờ Ngọ của ngày Ngọ đầu tiên trong tháng Ngọ, đây chính là thời điểm giữa năm vì thế trong dân gian nó còn được gọi là Tết giữa năm.  

Ở Việt Nam, Tết Đoan ngọ được "Việt hóa" thành ngày Tết diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên. Người Việt Nam còn gọi Tết Đoàn Ngọ là "Tết giết sâu bọ" vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Vào ngày này, dân gian có nhiều tục trừ trùng phòng bệnh.

Hiện ở một số làng quê Việt Nam vẫn còn giữ nếp xưa, rất coi trọng ngày Tết này. Sau Tết Nguyên Đán, có lẽ "Tết giết sâu bọ" là cái Tết sum họp đầm ấm nhất và có nhiều tục lệ gắn kết với đời sống của người dân... vì vậy con cháu dù làm ăn xa xôi mấy cũng cố thu xếp để về.(ST)

Bài Họa:

TRUYỀN THỐNG

Trưa ngày Đoan Ngọ khí thuần dương

Lễ bạc tâm thành khói tỏa hương

Ơn nghĩa đói no nhờ rẫy ruộng

Buồn vui sau trước cậy ao vườn

Mồ hôi hạt giống gieo bền bỉ

Xương máu phù sa gặt thịnh cường

Truyền thống kết tinh gìn giữ cội

Văn minh hiện đại mở mang đường…

Lý Đức Quỳnh

   7/6/2019