CHIÊU HOÀNG LẤY CHỒNG -Thơ Tản Đà và Cẩn Họa

CHIÊU HOÀNG LẤY CHỒNG

 

Quả núi Tiêu San có nhớ công (*)

Mà em bán nước để mua chồng

Ấy ai khôn khéo tài dan díu

Những chuyện huê tình có biết không?

Một gốc mận già thôi cũng phải (*)

Hai trăm năm lẻ thế là xong

Hỏi thăm sư cụ chùa Chân Giáo (*)

Khách cưới nhà ai áo mũ đông?

(Tản Đà)

   1918

(*) Chú thích:

         Tiêu San là nơi mẹ vua Lý Thái Tổ Công Uẩn thụ thai với thần nhân mà sinh ra ông.

         Mận là Lý.  Gốc (cây) Mận ám chỉ gốc nhà Lý.

         Chùa Chân Giáo: nơi cha của Lý Chiêu Hoàng là Lý Huệ Tông đi tu sau khi nhường ngôi cho Lý Chiêu Hoàng.

 

Thơ Cẩn Họa:

 

THÁI TÔNG ĐƯỢC VỢ

   

Nhờ tay Thủ Độ, nghiệp thành công

Từ lúc trẻ thơ đến vợ chồng

Chiêu Thánh theo chồng là thích đáng?

Thái Tông được vợ có hay không?

Trần gia đoàn kết, an sinh tại

Lý thị hiền từ, diệt tộc xong

Giữ vững sơn hà gìn xã tắc

Anh hùng hậu duệ đẻ thêm đông (*)

(Phan Thượng Hải)

     3/16/2015

(*) Chú thích:

         Hậu duệ của Trần gia đều là những bậc anh hùng: Trần Quốc Tung, Trần Quốc Tuấn (Hưng Đạo Vương), Trần Thánh Tông, Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật, Trần Nhân Tông, Trần Quốc Toản và con cháu ...

 

DỤNG THỜI CHUYỂN THẾ

 

Tận dụng thời cơ, lập đại công

Ngai vua đổi lấy ghế ông chồng

Trần gia thịnh phát, không thành có

Lý tộc suy tàn, có hóa không

Tựa đám phù vân lùa bóng vội

Như trò huyễn thuật biến hình xong

Lắng nghe cười khóc miền nhân thế

Kim cổ hải triều vọng biển Đông

Lý Đức Quỳnh

    24/3/2025

 

NHÀ LÝ MẤT NGÔI

 

Có thật ông trời cũng bất công?

Hay vì phận gái phải tuỳ chồng

Hoàng thân ly tán chôn vùi xác

Vương phụ nào yên chốn cửa Không

Phế truất, phu quân sao tệ bạc

Đồi ngôi chánh thất kể như xong

Thương thay nghiệp đế trăm năm dựng

“Nhổ cỏ” mong ai thoát biển đông

Kiều Mộng Hà

March.24.2025

 

 LÝ-TRẦN

( Lý Chiêu Hoàng của Triều Lý 1010-1225 )

 

Chiêu Hoàng thoái vị nghĩ cho công

Trần Cảnh lên ngôi cửu đỉnh “chồng”

Thủ Độ Thái Sư mưu chước quỷ

Triều trung con cháu dõi dòng không

Nhà Trần lịch sử nhiều công trạng

Triều Lý cáo chung mọi sự xong

Xã tắc sơn hà chung một mối

Anh hùng hào kiệt cũng thêm đông

MAI XUÂN THANH

 Silicone Valley, March 24, 2025

 

LÝ CHIÊU HOÀNG LẤY CHỒNG

Họa vần

 

Thủ Độ mưu đầy tội với công

Ép Chiêu Đế phải nhượng ngôi chồng

Phu thê tuổi dại tình chưa có

Tử tức trăng tròn phận cũng không

Thí phát hoàng cung ân chẳng vướng

Quy y cửa Phật nghĩa nào xong

Huệ Tông tự ải hiên chùa vắng

Trần Lý duyên phần hậu duệ đông

ThanhSong ntkp

CA.24/03/2025

 

LỄ HÔN LƯU SỬ

 

Tiêu San lưu nhớ chuyện dày công!

Cô bán nước mua lấy tấm chồng.

Cam chịu thị phi đời oán trách,

Ân tình nghĩa trọng lụy phiền không.

Người đi tích sử in gìn tiếng,

Chuyện cũ lâu rồi kể cũng xong!

Chân Giáo chùa vang rền mãi tiếng,

Vang danh hôn lễ khách làng đông.

HỒ NGUYỄN

 (22-3-2025)

CHIỀU HOÀNG LẤY CHỒNG

Tình sử này đây khá bất công

Đâu vì bán nước để theo chồng

Toàn do nghịch cảnh, nên đành vậy

Cũng bởi gia vong,chứ nếu không

Sức trẻ Chiêu Hoàng chiều quá dễ

Mưu già Thủ Độ,thuận cho xong.

Thế thời phải thế âu cam chịu,

Bà phải thay lòng trước dám đông.

Thái Huy

Mar/25/25

 

ÔI THÔI RỒI XONG ĐỜI CỤ LÝ!

Nương vận thơ Cụ Tản Đà

 

Trung Hoa "vĩ đại" phí hoài công

Chuộc lại bao bi lụy chất chồng

Cả nước hô hào: Mao bất diệt!

Toàn dân tự vấn: Lý bền không?

Nhiều năm oan nghiệt gương còn đó

Một sợi giây tròng mạng đã xong

Chính trị muôn đời là thế đấy

Lạnh như tuyết rã lúc tàn Đông

Nông gia hai lúa NJ

*Cụ Lý : Học giả Lý Lâp Tam, người được Tây phương coi như là cha đẻ của đảng Cộng sản Trung Quốc. Nhưng sau đã bị thất sủng và bị thủ tiêu ngày 19 tháng sáu năm 1967.

 

***

Kính mời tham khảo:

CHUYỆN TÌNH DUYÊN CỦA VUA TRẦN THÁI TÔNG

(Bs Phan Thượng Hải)

* Trần Thái Tông và Lý Chiêu Hoàng

Đến cuối đời nhà Lý, vua Lý Huệ Tông đi tu ở chùa Chân Giáo và nhường ngôi cho con gái thứ nhì là Lý Chiêu Hoàng, lên ngôi vào tháng 10 năm Giáp Thân (1224).  Đến năm Ất Dậu (1225) vua Lý Chiêu Hoàng lấy chồng là Trần Cảnh và nhường ngôi cho chồng.  Trần Cảnh làm vua đầu tiên của nhà Trần là Trần Thái Tông.  Nhà Trần thay thế nhà Lý.  Nhà Lý từ Lý Thái Tổ Công Uẩn đến Lý Chiêu Hoàng tất cả 215 năm (1010-1225)

Câu chuyện có vẻ quá đơn giản như bài thơ dưới đây của ông Tản Đà, người không phải là sử gia:

CHIÊU HOÀNG LẤY CHỒNG

Quả núi Tiêu San có nhớ công (*)

Mà em bán nước để mua chồng

Ấy ai khôn khéo tài dan díu

Những chuyện huê tình có biết không?

Một gốc mận già thôi cũng phải (*)

Hai trăm năm lẻ thế là xong

Hỏi thăm sư cụ chùa Chân Giáo (*)

Khách cưới nhà ai áo mũ đông?

(Tản Đà) 1918

(*) Chú thích:

         Tiêu San là nơi mẹ vua Lý Thái Tổ Công Uẩn thụ thai với thần nhân mà sinh ra ông.

         Mận là Lý.  Gốc (cây) Mận ám chỉ gốc nhà Lý.

         Chùa Chân Giáo: nơi cha của Lý Chiêu Hoàng là Lý Huệ Tông đi tu sau khi nhường ngôi cho Lý Chiêu Hoàng.

Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư của Ngô Sĩ Liên thời vua Lê Thánh Tôn thì câu chuyện phức tạp hơn nhiều:

         Đến đời vua Lý Cao Tông (1173-1210), con Lý Anh Tông và cháu nội Lý Thần Tông, nhà Lý suy yếu sau khi quan Thái phó Tô Hiến Thành (1102-1179) chết.  Năm 1209, vì có loạn ở kinh đô, vua Lý Cao Tông và Thái tử Sảm (Hạo Sảm) phải chạy lánh nạn.  Thái tử Sảm (còn gọi là Sam) trốn ở nhà ông Trần Lý một người làm nghề chài lưới ở làng Tức Mặc (thuộc Nam Định bây giờ), “thương” và lấy người con gái là Trần thị Dung.  Ông Trần Lý giúp vua nhà Lý hồi cung.  Khi ông Trần Lý qua đời, con trưởng là ông Trần Thừa làm Thái phó nhưng quân quyền trong tay người con thứ (anh của Trần thị Dung) là Thái úy Trần Tự Khánh.  

         Năm 1211, Lý Cao Tông qua đời, Thái tử Sảm (1194-1226) lên ngôi là Lý Huệ Tônvà lập bà Trần thị Dung làm Thuận Trinh Hoàng hậu.  Hai người có 2 con gái: Công chúa Thuận Thiên (sinh năm 1216) và Công chúa Chiêu Thánh (sinh năm 1218).  Tương truyền rằng vua Lý Huệ Tông mắc bệnh phong (điên) chửa trị không hết nên không có con trai (?).  Sau khi ông Trần Tự Khánh chết, quân quyền trong tay Điện Tiền Chỉ huy sứ là ông Trần Thủ Độ (con của em ông Trần Lý là Trần Hoằng Nghi).  Năm 1224, Lý Huệ Tông lên làm Thái Thượng Hoàng nhường ngôi cho con gái thứ hai là Chiêu Thánh công chúa tức là vua Lý Chiêu Hoàng. 

         Năm 1225, ông Trần Thủ Độ (1194-1264) làm Điện Tiền Chỉ huy sứ (coi quân đội trong cung vua), đem con thứ của Trần Thừa là Trần Cảnh (1218-1277) vào cung hầu vua Lý Chiêu Hoàng.  Cùng tuổi với nhau, Trần Cảnh được Lý Chiêu Hoàng ưa (thích).  Một hôm theo hiệu triệu của Trần Thủ Độ, quần thần đến trước cung vua thì nhận được chiếu chỉ công bố là vua Lý Chiêu Hoàng lấy Trần Cảnh làm chồng và nhường ngôi cho chồng!  Thế là cậu bé 8 tuổi lên làm vua là Trần Thái Tông mở đầu cho triều đại nhà Trần thay thế cô em bà con cô cậu là vợ mình, một cô vua 8 tuổi là Lý Chiêu Hoàng qua sự dàn cảnh của ông Trần Thủ Độ.  Lý Chiêu Hoàng được phong là Chiêu Thánh hoàng hậu và ông Trần Thủ Độ làm "Thái Sư thống quốc hành quân vụ chinh thảo sự"(giữ chính trị và quân sự).  Thượng hoàng nhà Lý (Lý Huệ Tông) bị phế và phải tu ở chùa Chân Giáo gọi là Huệ Quang đại sư.  Cha của vua Trần Thái Tông là ông Trần Thừa (1184-1234) được phong là Thái Thượng Hoàng (nhà Trần).  

         Tháng 8, 1225, ông Trần Thủ Độ đến chùa thấy cựu hoàng Lý Huệ Tôn ngồi nhổ cỏ thì bảo rằng: “Nhổ cỏ nên nhổ tận gốc rể”.  Huệ Tôn trả lời: “Điều ngươi nói, ta hiểu rồi”.  Hôm sau Thủ Độ lại sai người đến mời Huệ Tôn, Lý Huệ Tôn trả lời: “Ta tụng kinh xong sẽ tự tử”.  Nói xong ông vào buồng ngủ khấn rằng: “Thiên hạ nhà ta đã về tay ngươi, nhà ngươi lại còn giết ta, ngày nay ta chết, đến khi khác con cháu ngươi cũng sẽ bị như vậy” rồi thắt cổ tự tử ở vườn sau.  Liền sau đó có chiếu chỉ giáng Hoàng hậu Trần thị Dung của Huệ Tông làm Thiên Cực công chúa và gả cho Trần Thủ Độ (sau đó bà đổi là Linh Từ quốc mẫu) và đưa cung nhân và con gái họ hàng nhà Lý gả cho các Tù trưởng người Man.

Đọc xong đoạn sử nầy trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, ta thấy thủ đoạn quá độ của ông Trần Thủ Độ.  Ông Lý Công Uẩn nhờ chức vụ Điện Tiền Chỉ Huy sứ đã cướp ngôi nhà Tiền Lê sau khi vua Lê Long Đĩnh chết và sáng lập nhà Lý.  Nhà Lý lại mất về nhà Trần từ tay của Điện Tiền Chỉ Huy sứ Trần Thủ Độ.  

* Trần Thái Tông và An Sinh Vương Trần Liễu 

12 năm sau, ông Trần Thủ Độ lại ra một thủ đoạn khác.

Đại Việt Sử Ký Toàn Thư viết:

         Năm 1237, tự nhiên có Chiếu chỉ lập công chúa Thuận Thiên (chị của Chiêu Thánh), vợ của Hoài Vương Trần Liễu (anh vua Trần Thái Tông) làm Thuận Thiên hoàng hậu, giáng Chiêu Thánh hoàng hậu làm Chiêu Thánh công chúa.  Bây giờ Chiêu Thánh không có con trai mà Thuận Thiên đang có mang với Trần Liễu đứa con thứ nhì được 3 tháng.  Trần Thủ Độ và vợ là Thiên Cực công chúa (Trần thị Dung) bàn kín với vua Trần Thái Tông là nên mạo nhận lấy để làm chỗ dựa về sau, cho nên mới có lệnh ấy.   

Như vậy có nghĩa là Thuận Thiên (vợ của ông anh là Trần Liễu) đang có mang 3 tháng phải bỏ chồng, lấy chồng mới là Vua Trần Thái Tông (ông em của Trần Liễu, và đang là chồng của em gái mình là Chiêu Thánh) theo lệnh của “Vua”.  (Nên nhớ là 2 anh em ruột Trần Liễu và Trần Thái Tông là bà con cô cậu ruột của 2 chị em ruột Thuận Thiên và Chiêu Thánh).

Hoài Vương Trần Liễu và Thuận Thiên công chúa không biết đã lấy nhau lúc nào (chắc là sau cuộc hôn nhân của Thái Tông và Chiêu Thánh vào năm 1225), nhưng 2 người đã có 1 con trai là Trần Doãn.  Vua Trần Thái Tông và Lý Chiêu Thánh đã có 1 trai là Trần Trịnh (sinh năm 1233) nhưng bị chết yểu và 1 gái là công chúa Thiên Thành (sinh năm 1235).  

Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim viết:

         Vì thế ông Trần Liễu họp quân làm loạn ở sông Cái (sông Hồng).  Vua Trần Thái Tông buồn bỏ lên chùa ở núi Yên Tử, ông Trần Thủ Độ đem quần thần lên họp ở đó như một triều đình làm vua phải trở về cung.  Ông Trần Liễu nửa tháng sau trốn vào thuyền vua.  Hai anh em ôm nhau mà khóc.  Ông Trần Thủ Độ đến, cầm gươm toan chém ông Trần Liễu, vua Thái Tông lấy thân mình ra che đỡ.  Thủ Độ ném gươm xuống đất và nói rằng: “Ta chỉ là con chó săn mà thôi, biết đâu anh em các người thuận nghịch thế nào”.  Vua giải hòa rồi bảo ông Trần Thủ Độ rút quân về và sau đó phong cho ông Trần Liễu 5 đất Yên (An) trong đó có đất Yên Sinh nên gọi là Yên Sinh Vương Trần Liễu.  

Bí mật nhân duyên của Trần Thái Tông được cháu 5 đời là Trần Dụ Tông phơi bày qua một bài thơ.  Bài thơ đã so sánh vua Trần Thái Tông với vua Đường Thái Tông bên Tàu:

TRẦN THÁI TÔNG  

Đường Việt khai cơ lưỡng Thái Tông        

Bỉ xưng Trinh Quán ngã Nguyên Phong 

Kiến Thành tru tử An Sinh tại 

Miếu hiệu tuy đồng đức bất đồng.

(Trần Dụ Tôn)

(Dịch)

Sáng nghiệp Việt Đường hai Thái Tông

Kia xưng Trinh Quán, ta Nguyên Phong (*)

Kiến Thành bị giết An Sinh sống (*) 

Miếu hiệu như nhau đức chẳng đồng.

(*) Chú thích:

         Trinh Quán là niên hiệu của Đường Thái Tông và Nguyên Phong là niên hiệu của Trần Thái Tông.

         An Sinh là An (Yên) Sinh Vương Trần Liễu.

         Bên Tàu (vào thế kỷ thứ 7), Lý Thế Dân tự mình dẹp yên Thiên hạ sáng lập nhà Đường tôn cha là Đường Công Lý Uyên lên làm vua là Đường Cao Tổ.  Tuy nhiên sau đó Lý Thế Dân dùng tướng Uất Trì Kỉnh Đức (Uất Trì Cung) giết người anh là Thái tử Lý Kiến Thành và em là Lý Nguyên Cát, lên làm vua là Đường Thái Tông và phế cha thành Thái Thượng Hoàng.  Đường Thái Tông còn lấy vợ của anh mình là Lý Kiến Thành.  

Bài thơ của Trần Dụ Tông (1341-1369) nói lên sự giống nhau và khác biệt giữa 2 vua Thái Tông vô tình là một sử liệu nói lên bí mật trong cung nhà Trần trước cả chính sử sau nầy.  

         Điều giống nhau là 2 vua Thái Tông (Đường Thái Tông và Trần Thái Tông) đều lấy chị dâu của mình làm vợ.  

         Trần Thái Tông không có giết anh của mình là An Sinh Vương Trần Liễu, khác với Đường Thái Tông, giết anh mình là Lý Kiến Thành.

* Trần Thái Tông và Lê Phụ Trần

Năm 1257, quân Nguyên đánh lần thứ nhất, Đại Việt Sử Ký Toàn Thư viết:

         Trần Thái Tông thân hành đốc chiến xông pha tên đạn chỉ có tướng Lê Tần phò tá. Vua lui quân ở sông Lô, giặc bắn loạn xạ, ông Lê Tần lấy ván thuyền che cho vua.  Vua lui về sông Thiên Mặc chỉ bàn việc cơ mật với ông Lê Tần.

Năm 1258, sau khi đánh lui quân Nguyên, Trần Thái Tông phong cho ông Lê Tần làm Ngự Sử Đại phu tước Bảo Nghĩa Hầu, đổi tên là Lê Phụ Trần (có nghĩa là người họ Lê phụ giúp nhà Trần) và đem Chiêu Thánh công chúa gả cho.  Vua nói: “Trẫm không có Khanh thì đâu có ngày nay, Khanh hãy cố gắng để cùng trọn vẹn về sau”.  Lúc đó Chiêu Thánh Công chúa (trước là Lý Chiêu Hoàng) đã 41 tuổi.  Không biết năm sanh và năm chết của ông Lê Phụ Trần nhưng ông bắt đầu làm quan với nhà Trần trước năm 1250.  Ông vẫn là Tướng của Hưng Đạo Vương trong lần kháng Nguyên lần thứ ba 30 năm sau (1287-1288) do đó ông Lê Phụ Trần phải nhỏ tuổi hơn Chiêu Thánh công chúa rất nhiều.  

* Dòng Dõi Nhà Trần từ Trần Thái Tông

Đứa con 3 tháng trong bụng của Thuận Thiên (với Trần Liễu) sinh ra, hoàng gia nhận là Hoàng tử của Trần Thái Tông, đặt tên là Trần Quốc Khang nhưng không lập làm Thái tử. Sau đó Thuận Thiên sanh cho Trần Thái Tông Thái tử Trần Hoảng (là vua Thánh Tôn) vào năm 1240 và Trần Quang Khải vào năm 1241.  

Trần Thái Tông có nhiều người con trai (với những vợ khác) như là Trần Nhật Vĩnh, Trần Nhật Duy, Trần Ích Tắc và Trần Nhật Duật.  

Yên Sinh Vương Trần Liễu (1211-1251) cũng có 3 con với một vợ khác (gọi là Thiên Đạo quốc mẫu) là Trần Quốc Tung (1230), sau nầy là Tuệ Trung Thượng Sĩ; Trần Quốc Tuấn (1232), sau nầy là Hưng Đạo Vương và Thiên Cảm (em Trần Quốc Tuấn).  

Năm 1251, Thái Tông gả công chúa Thiên Thành cho Trần Quốc Tuấn (sau nầy là Hưng Đạo Vương).  Năm 1256, Vũ Thành Vương Trần Doãn (con Trần Liễu và Thuận Thiên) trốn sang nhà Tống bị bắt trả về.  Cuối năm 1258, Thái tử Hoảng (sau nầy là vua Thánh Tông) lấy con gái thứ năm của Yên Sinh Vương Trần Liễu là Thiên Cảm (sau nầy là Hoàng hậu của vua Thánh Tông và là Mẹ của Nhân Tông).

Thuận Thiên qua đời vào năm 1248 và Trần Liễu mất vào năm 1251.  

Năm 1259, vợ Trần Thủ Độ là Linh Từ quốc mẫu Trần thị Dung chết.  Năm 1264, ông Trần Thủ Độ chết thọ 71 tuổi.  

Năm 1277, vua Trần Thái Tông chết thọ 60 tuổi.  Năm 1278, Chiêu Thánh chết thọ 61 tuổi.  Bà lấy ông Lê Phụ Trần 20 năm, có 1 trai 1 gái. 

 

Hậu thế có người Họa lại để phản đối ông Tản Đà:

 

CHIÊU HOÀNG LẤY CHỒNG (Nguyên bản)

Quả núi Tiêu San có nhớ công 

Mà em bán nước để mua chồng

Ấy ai khôn khéo tài dan díu

Những chuyện huê tình có biết không?

Một gốc mận già thôi cũng phải 

Hai trăm năm lẻ thế là xong

Hỏi thăm sư cụ chùa Chân Giáo

Khách cưới nhà ai áo mũ đông?

(Tản Đà) 

1918

 

THÁI TÔNG ĐƯỢC VỢ (Họa)                 

Nhờ tay Thủ Độ, nghiệp thành công           

Từ lúc trẻ thơ đến vợ chồng                       

Chiêu Thánh theo chồng là thích đáng?      

Thái Tông được vợ có hay không?             

Trần gia đoàn kết, an sinh tại                      

Lý thị hiền từ, diệt tộc xong                         

Giữ vững sơn hà gìn xã tắc                         

Anh hùng hậu duệ đẻ thêm đông (*)                 

(Phan Thượng Hải) 

3/16/2015                     

(*) Chú thích:

         Hậu duệ của Trần gia đều là những bậc anh hùng: Trần Quốc Tung, Trần Quốc Tuấn (Hưng Đạo Vương), Trần Thánh Tông, Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật, Trần Nhân Tông, Trần Quốc Toản và con cháu ...

Bs PHAN THƯỢNG HẢI biên soạn

Bài viết này là trích đoạn trong bài “Thơ và Sử Việt – Tình Sử Nhà Trần” (Bs Phan Thượng Hải) đăng lần đầu trong phanthuonghai.com