XUẤT DƯƠNG LƯU BIỆT -Thơ PHAN BỘI CHÂU

出徉榴別

 

生為男子要希奇，

肯許乾坤自轉移。

於百年中須有我，

起千載後更無誰。

江山死矣生圖汭，

賢聖遼然誦亦癡。

願逐長風東海去，

千重白浪一齊飛。

XUẤT DƯƠNG LƯU BIỆT (*)

 

Sinh vi nam tử yếu hy kỳ,

Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di.

Ư bách niên trung tu hữu ngã,

Khởi thiên tải hậu cánh vô thuỳ.

Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế,

Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si.

Nguyện trục trường phong Đông hải khứ,

Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi.

PHAN BỘI CHÂU

(*) Bài này Phan Bội Châu làm ngày mùng 2 tháng Giêng năm Ất Tị 1905 khi xuất dương ở cảng Hải Phòng, từ giã các đồng chí để sang Nhật Bản. Về sau ông có chép bài này trong Ngục trung thư.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Đã sinh làm kẻ nam nhi thì cũng phải mong làm điều lạ,

Há lại để trời đất tự chuyển vần lấy sao!

Giữa khoảng trăm năm này, phải có ta chứ,

Chẳng nhẽ ngàn năm sau lại không có ai (để lại tên tuổi) ư?

Non sông đã chết, kẻ có học giờ như người ở rể sống nhờ

Thánh hiền đã vắng thì có đọc sách cũng ngu thôi!

Mong đuổi theo ngọn gió dài đi qua biển Đông,

Ngàn đợt sóng bạc cùng bay lên.

 

DỊCH THƠ:

 

GIÃ NHÀ ĐI CỨU NƯỚC

 

Làm nên việc lớn mới là trai,

Chẳng để đất trời tự chuyển xoay.

Sự nghiệp ngày nay, ta phải có

Đời sau tên tuổi, há không ai?

Non sông đã mất, sao còn ngủ?

Sách vở đành buông, thức dậy thôi!

Quyết vượt biển Đông xua gió dữ,

Nghìn làn sóng bạc kéo nhau bay.

Đỗ Quang Vinh

   06-8-2024

Thơ họa của GS. Đỗ Quang Vinh:

 

仕子登途救國

 

仕子登途志偉奇

望求祖國盡凌夷

觀瞻勝景無排悶

目撃文明飽淚垂

奉命外邦身辱僕

尊崇幻想智狂癡

青年世系优先救

勦賊侵陵盟滅披       

杜光荣

和原韻

 

SĨ TỬ ĐĂNG ĐỒ CỨU QUỐC

 

Sĩ tử đăng đồ chí vĩ kỳ,

Vọng cầu tổ quốc tận lăng di.    

Quan chiêm thắng cảnh vô bài muộn,

Mục kích văn minh bão lệ thùy.

Phụng mệnh ngoại bang thân nhục bộc,

Tôn sùng ảo tưởng trí cuồng si.

Thanh niên thế hệ ưu tiên cứu,

Tiễu tặc xâm lăng minh diệt phi.

ĐỖ QUANG VINH

  hoạ nguyên vận

 

DIỄN XUÔI:

 

Kẻ sĩ lên đường nuôi chí khí cao cả,

Những mong sao cho đất nước thoát cảnh tiêu vong.

Ngắm cảnh đẹp cũng không làm tiêu tan sầu muộn,

Tận mắt thấy cảnh văn minh tiến bộ mà rơi nước mắt.

Lệ thuộc nước ngoài là mang thân làm tôi tớ nhục nhã,

Tôn thờ theo chủ thuyết vỉển vông thì đầu óc ngu muội

Tương lai giới trẻ cần lo lắng trước,

Chống giặc xâm chiếm bờ cõi thề sẽ dẹp cho tan rã,

 

DIỄN THƠ:

 

Kẻ sĩ ra đi quyết một lòng,

Những mong sông núi hết tiêu tùng.

Nhìn dân tiến bộ mà ngao ngán,

Thấy nếp văn minh lại khóc ròng.

Lệ thuộc quân thù thân nhục nhã

Tôn thờ Cộng phỉ óc choèn nông.

Tương lai giới trẻ cần lo trước,

Chống giặc xâm lăng thề dẹp xong.

Đỗ quang Vinh diễn dịch

09-8-2024

***

Thơ họa của BS.Phan Thượng Hải:

 

XUẤT DƯƠNG HY VỌNG

{Kính tặng ông Phan Bội Châu}

 

Nam tử yếu vi thiên hạ kỳ (*)

Sào Nam chính trị bất du di (*)

Giải dân nô lệ thi đa lược

Cứu quốc nguy nan dụng thiểu thùy (*)

Nhật Bản viện cầu mưu diệc chuẩn

Sĩ phu du học kế hà si (*)

Xuất dương hy vọng tòng ba lãng

Chính khí hùng tâm thiên tận phi.

(Phan Thượng Hải)

        8/6/24

(*) Chú thích:

Từ câu thơ của Nguyễn Công Trứ: "Thông minh nhất nam tử.  Yếu vi thiên hạ kỳ".

Sào Nam là hiệu của ông Phan Bội Châu.  Từ câu: "Hồ mã tê bắc phong. Việt điểu sào nam chi".  Du di = không định chủ ý.

Thiểu thùy = Ít ai? (Vô thùy = Không có ai?).  Thùy = Ai?  Diệc = cũng.

Si thường đọc là Sai (= incorrect).  Hà si = làm sao sai (được)?

{Tài liệu tham khảo: Hán Việt Từ Điển của Đào Duy Anh}

 

Bản tự dịch ra Việt ngữ:

 

XUẤT DƯƠNG HY VỌNG

 

Chủ yếu hành vi tỏ chí trai

Sào Nam chính trị chẳng hề lay

Giải dân nô lệ dùng nhiều chước

Cứu quốc nguy nan có mấy ai?

Nhật Bản viện cầu, mưu cũng đúng

Sĩ phu du học, kế nào sai

Xuất dương hy vọng theo làn sóng

Chính khí hùng tâm ngất ngưởng bay.

(Phan Thượng Hải tự dịch)

     8/7/24

***

Thơ phỏng dịch của Nữ sĩ Thanh Song ntkp:

 

XUẤT DƯƠNG LƯU BIỆT

(Thơ phỏng theo bản dịch nghĩa Việt Ngữ)

 

Chí khí nam nhi phải khác đời

Há giao trời đất thuận di dời

Trăm năm gánh vác bây giờ mỗ

Muôn thuở lo toan lúc ấy người

Mất nước đau lòng nhơ nhuốc phận

Còn thân tủi sách đắng cay thời

Biển Đông hãy cuộn cùng ta với

Sóng bạc ngàn trùng lướt gió khơi

ThanhSong ntkp

CA.Aug/ ̉/2024

 

Thơ họa vần bài Xuất Dương Hy Vọng:

 

CỤ SÀO NAM VÀ ĐÔNG DU

 

Suy tư hành động chí làm trai

Dạ ngọc gan vàng khổ khó lay

Tổ quốc lâm nguy bày biện kế

Dân tình khốn đốn đợi mong ai

Xuất dương Nhật Bản mưu là đúng

Đào tạo nhân tài chước chẳng sai

Thành lập Đông Du rèn sĩ tử

Sào Nam tráng khí cánh bằng bay

ThanhSong ntkp

CA.Aug/7/2024

    *** 

Thơ phỏng dịch của nữ sĩ Mỹ Ngọc:

TỪ GIÃ LÊN ĐƯỜNG.

 

Nam nhi chí lớn xứng thân trai,

Chớ để đất trời tự ý xoay.

Trong khoảng trăm năm không có mặt,

Sau này muôn thủa chẳng còn ai.

Non sông đã chết đời mang nhục,

Hiền thánh đâu còn sách đọc hoài.

Phải vượt biển Đông băng gió lộng,

Cưỡi ngàn sóng bạc thẳng đường bay.

 Mỹ Ngọc.

Aug. 6/2024.

   *** 

Thơ phỏng dịch của nữ sĩ Kiều Mộng Hà:

 

RỜI NHÀ ĐI CỨU NƯỚC

 

“Đội đá vá trời” phỉ chí trai

Càn/khôn đâu thể cứ vần xoay!!!

Trăm năm hiện diện ta không để…

Thập kỷ đời sau phải có ai ?

Nước mất mà sao chưa tỉnh giấc

Dân còn đô hộ vẫn mê say

Biển Đông sóng gió… lòng kiên quyết

Ngàn ngọn bạc đầu, ý vút bay

Kiều Mộng Hà

 Aug.10.2024

   ***

Thơ họa vần:

 

PHONG TRÀO ĐÔNG DU.

 

Đông Du cách mạng tỏ thân trai

Xuất ngoại tìm đường để đổi xoay

Đánh đuổi thực dân đâu thiếu cách

Giữ gìn đất nước chẳng riêng ai

Nhân tài Nam Việt sao ngơ mắt !

Kẻ Sĩ Phan Sào(*)chí quyết thôi !

Sang Nhật,mưu cầu thêm kế sách

Phong trào thất bại, tiếng còn bay!

     LAN.

(10/08/2024).

(*)Phan Sào=Phan Sào Nam=Phan bội Châu.

 

CHÍ NAM NHI

 

Hồ thỉ tang bồng lập chí trai…

Càn khôn vạn biến chuyển vần xoay

Lưu danh sử sách nam nhi trái

Hậu thể vàng son hết nợ ai

Xã tắt còn đâu mà ngủ sớm

Sơn hà lệ thuộc phải tranh tài

Biển Đông quyết vượt bao gian khổ

Sóng bạc, trùng khơi lộng gió bay

     MAI XUÂN THANH

  Silicone Valley, 8/9/2024