ELENA PUCILLO-NỮ NHÀ VĂN VIỆT GỐC Ý-Paul Nguyễn Hoàng Đức

Vợ chồng nhà văn Trương Văn Dân và E.Pucillo

ELENA PUCILLO – NỮ NHÀ VĂN VIỆT GỐC Ý

MỘT SỰ KẾT HỢP ĐỈNH CAO CỦA HAI NỀN VĂN HÓA

(Chân dung văn học E.Pucillo qua cuốn “Vàng trên biển đá đen”)

            Paul Nguyễn Hoàng Đức

Nữ nhà văn Italia, Elena Pucillo không chỉ độc đáo khi lặn lội từ Ý, theo nhà văn Trương Văn Dân về quê hương hình chữ S làm dâu dòng họ Trương “thuyền theo lái/gái theo chồng”, mà bà còn là nàng dâu độc đáo của dân tộc Việt Nam, đặc biệt trên bình diện văn hóa.

Elena Pucillo là một quí bà tóc vàng mắt xanh rất đặc trưng của miền Địa Trung Hải nơi nước Ý đã từng là một đế quốc hùng mạnh bá chủ cả thế giới mà dấu tích cả quá khứ và hiện tại vẫn còn in dấu lừng lững, đấu trường Colosseum, và đền thánh Vatican do chính tay thiên tài Mikenlangelo thiết kế và chỉ đạo xây dựng…

Elena không hổ danh là một quí bà đến từ trung tâm địa lý thế giới Địa Trung Hải và nước Ý một trung tâm văn hóa cường thịnh của thế giới, một mảnh đất mà tràn trề tâm linh thánh thiện như Vatican, phiêu lưu như Colombus đi tìm châu Mỹ, bác học như Galileo Galilei, nghệ thuật như Mikenlangelo và Leonardo de Vinci … Quí bà xinh đẹp Elena đến Việt Nam không chỉ mang theo nhan sắc của vùng đất châu Âu nổi tiếng lãng mạn và khoa học, mà còn mang theo một nền tảng trí tuệ rất dồi dào mạnh mẽ, bà đã từng học đại học Milano, dạy tiếng Pháp và văn minh Pháp, dạy tiếng Ý và văn minh Ý, dạy tiếng Anh, giảng viên trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP. Hồ Chí Minh… và đến quê chồng trong vai nhà văn Việt bà đã lĩnh giải thưởng Hội Nhà văn TP. HCM với tập truyện “Một phút tự do”.

Khi đọc tập truyện này của bà, tôi thường có liên tưởng đến truyện ngắn của văn hào Áo Stefan Zweig, đó là “24 giờ trong đời người đàn bà”. Truyện tả rằng, người phụ nữ kia đi nghỉ hè cùng chồng và mấy đứa con – một gia đình lý tưởng, thế rồi bà bỗng gặp sấm chớp khi gặp gỡ một chàng trai trẻ tuổi hơn nhiều. Chẳng cần nghĩ ngợi nhiều, nàng vứt bỏ cả gia đình để chạy theo chàng trai một cách không mục đích cụ thể nào. Tất cả truyện đó muốn thể hiện: với cuộc đời của bà, dường như tât cả hạnh phúc cũng chỉ trôi lờ đờ đều đặn, chỉ có 24 giờ trong cái ngày định mệnh mà bà dám vứt tất cả gia đình, cả chồng lẫn con yêu quí để chạy theo tiếng gọi mới mẻ.. thì mới là sống vượt đỉnh…

Cái đầu đề trong tập truyện của Elena “Một phút tự do” cho chúng ta một liên tưởng: Elena không thuần túy đơn giản một chút nào, mà bà là một hiện thân của khát vọng mãnh liệt, mãnh liệt như quê hương đế quốc La Mã của bà với phương ngôn đã án ngữ từ nhiều thế kỷ “Mọi con đường đều chạy tới La Mã” ("Tous les chemins mènent à Rome"). Một cây bút nữ mãnh liệt đến mức khao khát cả một phút tự do thì thật đáng nể?! Nếu như người đàn bà cần 24 giờ để trôi dạt khỏi đời sống bình thường thì ở đây có lẽ Elena cần một phút tự do để quyết định như một bản lề xoay cánh cửa cuộc đời – giống như nơi ngã ba: một là lên thiên đường hai là xuống địa ngục chăng?

Là tiến sĩ ngôn ngữ học, E. Pucillo luôn thể hiện lý trí trong cuộc sống và sáng tạo của mình, khi tiếp xúc với bà, tôi luôn được thỏa mãn về những câu hỏi đáp trực tiếp, mà tôi rất ít gặp ngay cả với đàn ông Việt. Chẳng hạn một lần khi vào Sài Gòn, lúc uống bia cùng nhau, khi nói về đề tại phụ nữ, Elena nói không hề kiêng dè cho dù bà là một phụ nữ trăm phần trăm: Đàn bà trong mắt các triết gia là một con người chưa hoàn thiện, vì thế không hy vọng đàn bà có tư tưởng là việc bình thường.

Lý trí bao giờ cũng dẫn đến cấu trúc hay hệ thống. Trong các truyện của Elena luôn thể hiện điều này. Chẳng hạn như truyện “Thư viết cho mẹ” của bà. Một câu chuyện mà bà muốn diễn tả tình cảm với mẹ chồng người Việt, nhưng bà không đi thẳng vào đó, mà bà diễn tả mẹ đẻ của mình, ở đó rõ ràng tính chân thật và khách quan rất cao, khi bà là người trong cuộc tham dự vào trong tình cảm âu yếm, thiêng liêng đó, sau rồi bà chỉ cần bắc nhẹ một nhịp cầu tới mẹ chồng bằng hàng chữ : bà có người mẹ thứ hai – mẹ chồng, y như mẹ đẻ… thủ pháp bắc cầu mang cấu trúc song đôi đó rất cảm động và thuyết phục!

Ở truyện “Trị liệu nhóm”, Elena tả về một buổi du lịch cùng chồng và các nhà văn ở Quán Văn. Bà không nhảy vào tả như người ta kể lể thông tin cấp một, mà bà cần tìm ra một cái tứ để đi xuyên thấu vào tâm hồn con người, đó là: trị liệu pháp của các bác sĩ tâm lý vừa tốn tiền vừa chỉ là cái gì đó gián cách với người khác trong vai bác sĩ chữa bệnh nhân, nhưng cuộc tham quan cùng nhau, mọi người cùng bạn bè đã tìm thấy sự gần gũi nhân bản cùng người khác để làm nên cuộc “sống với” liên đới tốt đẹp, bình an. E. Pucillo tuyên bố về chủ nghía nhân văn của mình: “Tôi chợt hiểu ra rằng những người mà chúng ta gặp gỡ trong đời quan trọng biết bao, những người bạn gắn bó cùng ta suốt một thời gian dài hay có khi chỉ dừng lại trong những dây phút ngắn ngủi.”

Cấu trúc lý trí luôn đóng vai khung giàn cho văn học của E.Pucillo, mặc dù vậy, bởi xuất thân từ một quê hương nổi tiếng lãng mạn, nên văn của Elena rất cảm xúc và trau chuốt. Elena rất cẩn trọng khi hành văn, ngay cả một việc nhỏ như xếp hành trang cho một chuyến du lịch, bà cũng tìm cách phát hiện ra châu Mỹ như: “Màn đêm có một sự quyến rũ đặc biệt và dường như khi thành phố ngủ yên có nắm giữ một bí mật nào đó và sự huyền bí chỉ bị khám phá lúc mặt trời sắp mọc.” (Trị liệu nhóm, tr.199).

Trong cuốn sách của Elena Pucillo có truyện “Một đêm huyền diệu” viết về cuộc đến thăm nhà tôi. Ở đó bao chứa và phơi mở một cái nhìn thật hào hiệp và sảng khoái của một nghệ sĩ hay nhà khoa học lớn, đó là sự ngạc nhiên như ngạc nhiên của đứa trẻ reo lên thíc thú khi xem phim thần thoại… “biết ngạc nhiên một cách hồn nhiên” là một báu vật bị rớt đâu đó mà phần lớn chúng ta không tìm ra được dấu vết sót lại của nó trong tâm hồn, đặc biệt người Việt – Trung chúng ta, tâm hồn lúc nào cũng giương hết kích cỡ khôn ngoan để “khôn ăn người”, nên chúng ta hầu như không còn biết ngạc nhiên ngây ngô như trẻ thơ. Chính thế mà các nhà khoa học ở ta rất ít, làm sao chúng ta có thể ngây thơ như Ác-si-mét trần truồng chạy ra phố reo to “Ơ-rê-ca?!” Sáng tạo của chúng ta cũng rất bé và rất yếu, chủ yếu là những bài thơ ngắn cũn lèo tèo?!

Elena chìm trong tâm trạng trên con đường đến nhà tôi: “Chúng tôi mở cửa và bước vội vào chiếc taxi đang chờ tới để tránh cơn mưa nhẹ nhưng liên tục của buổi chiều tháng ba. Một cơn mưa xuân nhẹ như bụi rơi đều đều như một màn sương, làm mờ những cửa hiệu và khách qua đường.” Mấy câu văn chứng tỏ sự quan sát và cách hành văn của Elena thật tinh tế.

“Tôi có cảm giác như không phải mình đang ở trong một căn nhà ở Hà Nội, Việt Nam. Tôi tưởng mình là cô bé Alice đang đứng trước chiếc gương thần để khám phá ra một thế giới khác. Tôi tưởng mình đang ở Paris, trên tầng nhà áp mái của một họa sĩ, một nghệ nhân Bohemien, đang ở vùng Montmartre hay ở khu Quartier Latin…”

Elena tạm biệt bằng lời chào hội tụ rất nhiều ý nghĩa: “Bỗng nhiên tôi có một cảm giác lạ lùng, dường như, có lẽ, chỉ cần quay lưng lại là tất cả đều tan biến, căn nhà, những bức tranh, bàn ăn dọn sẵn, đế đèn và những cây nến, chiếc dương cầm và những người bạn… như thể mình vừa trải qua những phút giây trong chuyện cổ tích… Thế nhưng đó lại là một hiện thực tuyệt vời!” (tr.190)

Thật hân hạnh khi tôi được đón tiếp một văn nhân quốc tế có cặp mắt khám phá chẳng khác gì Colombus đi tìm châu Mỹ, chỉ có điều “châu Mỹ” đó nằm ngược phía Tây trên hành trình đến phương Đông. Và hôm nay, sự hân hạnh nhân đôi khi chào mừng quí bà nhà văn Elena Pucillo ra mắt cuốn “Vàng trên biển đá đen” khám phá và ghi dấu nhiều người Việt “gốc tre” cùng sống với một nửa – ông xã nhà văn Trương Văn Dân của bà. Còn gì vinh hạnh hơn khi được “chen vai thích cánh” vào trong cuốn sách mang dòng “mực của học giả còn quí hơn máu kẻ tử đạo” của một cây bút văn nhân từ xứ sở văn minh đến!

Paul Đức 13/8/2018

(Bài từ Fb của Paul Nguyễn Hoàng Đức )