CHỮ “TÀI” -Thơ Phan Thượng Hải và Thơ Họa

CHỮ “TÀI”

 

Phàm nhân tài nghệ hảo tùy thân

Đạo đức tài năng kiến phước phần

Tài “thiệt” sống còn nơi thế tục

Tài “chơi” chết dỡ lúc phong trần (*)

Tài làm tài nói không gian giả

Tài học tài hành hướng thiện chân

Tiến hóa văn minh tài phát triển

Tài lành trí tuệ trợ lương nhân. 

(Phan Thượng Hải)

        11/9/25

(*) Cái Tài mà ông Nguyễn Du tả ở trong Truyện Kiều là Tài "chơi" chứ không phải là Tài "thiệt". Tui thấy nếu lấy nó làm thí dụ tiêu biểu cho "chữ" Tài thì không đúng?

 

Thơ Họa:

 

HIỀN TÀI

 

Hiền tài, lúc sống hiển vinh thân

Chết rạng tài danh, ấm mộ phần

Tài giống minh quân bình cõi loạn

Tài như bác học ổn dương trần

Tài xây quốc thể cường khang thịnh

Tài giữ đạo người thiện mỹ chân

Hạnh phúc dân nhờ tài kiến tạo

Tài là tinh túy bậc hiền nhân

Lý Đức Quỳnh

   10/11/2025 

THỰC TÀI

(hoán vận)

 

Thực tài không vị nghĩa vinh thân

Mưu nghiệp vì Dân đặng góp phần

Tài mọn,tâm tà?...nhơ Quốc thể

Tài cao ,đức trọng!...rạng dương trần!

Tài xoay vận hội hòa thời đại

Tài dựng cơ đồ thuận đạo nhân

Xuất chúng tài hoa đường học thuật

Khiêm nhường từ tốn vẹn tình chân!

Nguyễn Huy Khôi

    10-11-2025

 

ANH HÙNG HÀO KIỆT

 

Hào kiệt, anh hùng bậc nghĩa nhân

Sáng danh tài đức giữa đời trần

Tinh thần bất khuất gìn sông núi

Lý tưởng miệt mài quên xác thân

Giữ vững non sông liền một dải

Dựng xây tổ quốc đep muôn phần

Gương nêu sử sách bền muôn thuở

Hình ảnh rạng ngời Thiện Mỹ Chân.

  Sông Thu

(10/11/2025 )

 

TÀI MỌN

 

Một chữ Tài khan, đã khổ thân

Nói chi Tài Lộc chiếm đa phần

Tài Hoa có thể như mây khói

Tài Đức đôi phen cũng bụi trần

Chưa nghĩ Tài Cao e giả tưởng

Đành buồn Tài Kém bởi thật chân

Thì thôi Tài Vặt cho yên chuyện

Hoặc thích Tài Lanh  chuyện thế nhân …

Utah  10- 11 - 2025

CAO MỴ NHÂN

 

CHÂN TÀI

 

Tài trí luôn gìn trọng giữ thân,

Tài không tính toán phước cao phần.

Tài gieo ác độc dơ dòng tục,

Tài kéo mưu sâu bẩn gót trần.

Tài giữ tâm dơ thành dối trá,

Tài lưu thật dạ tạo nguồn chân.

Tài ươm phúc hạnh chăm mầm thiện,

Tài chất cao ngời sáng đức nhân.

                          *

Tài xua dối trá tạo tình thân!

HỒ NGUYỄN

 (10-11-2025)

 

ĐỨC –TÀI

 

Anh tài vị quốc dẫu vong thân

Toàn vẹn non sông quyết góp phần

Văn giỏi lập mưu ngời trí tướng

Võ hay tính kế rạng danh Trần*

Đem tài cống hiến lưu kim cổ

Lấy đức thiện hành cảm ác nhân

Oán bỏ,thù buông tâm hỉ xả

Muôn dân vui sống cảnh minh chân!

     LAN.

(11/10/2025).

*TRẦN HƯNG ĐẠO.

 

TÀI NĂNG…

 

Tài nghệ thất phu hạnh thủ thân

Tài năng đạo đức phước duyên phần

Tài sơ trí thiển nơi phàm tục

Tài cán mắt mù chốn bụi trần

Tài học tu mi kia thức giả

Tài trai nghĩa sĩ nọ tâm chân

Tài chi sức mọn không thi triển

Tài giỏi kinh luân cứu thế nhân…

         MAI XUÂN THANH

Silicone Valley, November 10, 2025

 

TỰ THÚ

 

Ngẫm biết vô tài thật tủi thân!

Tài cao chí cả ước chia phần

Tài ba mãi học miền dương thế

Tài đức hoài ghi cõi bụi trần

Tài mọn u sầu thôi thỏa chí

Tài hèn hổ thẹn muốn dừng chân

Giờ đây tự thú tài ranh mãnh

Cảm mến hiền tài bậc chính nhân!

 Như Thu

11/10/2025

 

Kính Bác sĩ,

        Theo tôi, thì cụ Nguyễn Du nhắc đến "Chữ TÀI liền với chữ TAI một vần" là chữ TÀI "Thiệt" chớ chẳng phải TÀI "Chơi" đâu !? Vì TÀI "Chơi" cũng là TÀI "Thiệt" mà ! Không có TÀI CHƠI  sẽ chơi không đẹp, chơi không tới nơi tới chốn, muốn chơi "mút chỉ cà tha" thì cũng phải Biết Chơi mới được, mà Biết Chơi thì phải có Tài Chơi Thiệt... Chớ lơ tơ mơ, ngơ ngơ ngáo náo không "Có Tài Thiệt" thì làm sao biết Chơi cho đẹp  được ! Trở lại với chữ TÀI của cụ Nguyễn Du...

       Theo tôi nghĩ thì ý của cụ chỉ muốn biện minh cho thuyết "Tài Mệnh Tương Đố" mà thôi : Người bình thường không có tài hoa gì đặc biệt, thì cuộc sống cũng sẽ bình thường không có gì đặc biệt; Còn người có "Tài hoa lỗi lạc" thì cuộc đời  cũng sẽ lắm gian truân chìm nổi... Điều nầy cũng rất hợp lý với cuộc sống tự nhiên của con người trong xã hội nhân quần. Ví dụ :

       - Người có Tài Văn. Thi đậu làm quan, thì trong quan trường cũng sẽ gặp nhiều thăng trầm như : Bị đày, bị biếm, bị cách chức tới chách chức lui... Muốn làm đến chức Thượng Thư, Thừa Tướng... cũng phải trầy vi tróc vảy lắm mới có được...

       - Người có Tài Võ. Đậu Võ Trạng, cầm quân đi đánh nam dẹp bắc, xông pha chiến trận, vào sinh ra tử nhiều phen mà... không chết thì mới lên đến chức Tướng quân được...

        Nên... Theo tôi nghĩ, hễ nói là "Có Tài" thì đều là TÀI THIỆT chớ không phải TÀI CHƠI. Có điều khác nhau là Người Ta dùng cái TÀI đó như thế nào mà thôi. Ví dụ như "Dùng cái TÀI đó để giúp người, giúp đời, an bang tế thế... hay dùng cái TÀI đó để hại người, hại nước để làm lợi cho riêng mình... và vì thế mà ông bà ta thường dạy bảo là "Có TÀI còn phải có ĐỨC nữa"...

Và... cuối cùng, xin được cùng họa vận với Bác sĩ :

 

CHỮ "TÀI"

 

Bản lĩnh là tài nghệ bản thân,

Phát huy vô tận chẳng kiêng phần.

Tài tình xuất chúng vinh tiên Tổ,

Tài bộ tuyệt luân đẹp cõi trần.

Tài trí siêu quần mang lợi nước,

Tài hoa tuyệt đỉnh lại cầu chân.

Tài Cao Bát Đấu danh thiên cổ,

Tài đức song toàn lợi vạn nhân.

Đỗ Chiêu Đức

  11-10-2025 

Dạ.

Em cám ơn Anh rất nhiều.

Em chỉ nói về ông ND tả Tài trong Truyện Kiều là Tài của bà Thúy Kiều thì em thấy 2 điều đúng theo câu 4 (của bài thơ của em): Tài "chơi" chết dỡ lúc phong trần.

     1) Tài của bà Kiều là chỉ  Tài "Chơi" vì chỉ có từ "Cầm Kỳ" trở đi..., cho đến những Tài mà em không dám kể ra.   Đúng theo "nghề chơi cũng lắm công phu". 

     2) Bà Kiều có Tài như trên nhưng lúc bị phong trần thì chết dỡ (cho đến cuối truyện). 

Còn Tài "thiệt" của ông ND ngoài đời vượt qua khỏi lúc phong trần, thành công và giúp nước thì đúng với câu 3 của bài thơ của em: Tài "thiệt" sống còn nơi thế tục.

Hai câu thơ trên là em học từ cuộc đời thiệt của ông ND ở trong lịch sử và cuộc đời của bà Thúy Kiều ở trong Truyện Kiều (của ông ND viết).

Khi em viết Tài "chơi" hay Tài "thiệt" thì đều thật sự là Tài rồi nhưng Tài về cái gì. "Thiệt" là thiệt có lợi ích thực tế cho đời sống còn "chơi" là tiêu khiển giải trí mà thôi.  Anh chị em mình làm thơ chỉ là Tài "chơi" mà thôi và cũng "lắm công phu học và hành" vậy, vì như vậy mới là Tài? 

Hơn nữa theo em, Tài mà giả hay gian hoặc không hướng thiện và chân thì không là Tài "thiệt" (như câu 5 và câu 6).  Thí dụ thằng đó "giỏi" về buôn bán nhưng nó gian hay giả thì cái "giỏi" của nó không thể gọi là "tài" được, theo ý em. 

Đúng theo tựa đề của bài thơ của em là Chữ Tài, mỗi câu là một đặc tính của ý nghĩa của Chữ Tài (trong 8 câu), áp dụng cho mọi trường hợp và mọi phương diện.   

Thân mến

Hải

TB. Em đọc bài thơ của Anh thì em có cảm tưởng anh tả hơi giống Tài "thiệt" cho 1 trường hợp "siêu tuyệt" như của Lục Vân Tiên (theo truyện của ông Nguyễn Đình Chiểu), cao hơn Tài "thiệt" trong trường hợp ngoài đời của ông Nguyễn Du nữa?   

Em xin lỗi nếu có "thần khẩu hại xác phàm". 

 

TÀI I

 

Đời do âm đức thực do thân

Tôi / Chúa suy ra có phải phần?

Hàn Tín thiếu thời người dưới thấp

Lưu Bang thuở nhỏ kẻ vai trần

Trương lương chiếm được rồi lìa chốn

Phạm Lãi lấy về lai sải chân

Tần Cối gian tâm dầu rán chín*

Lưu Cơ tuyệt tự bởi Minh nhân.**

2025-10-11

  Võ Ngô

* Dầu Chéo Quẩy .Tên vợ chồng Tần Cối.

** Phò Minh lại chết dưới tay Minh.

 

TÀI

 

Hữu tài đắc dụng ắt nên thân

Vô học tài sơ khó được phần

Kẻ sĩ đa tài an bá tánh

Thất phu tài vụn loạn dương trần

Đức tài hợp lực ngăn gian trá

Tài trí góp phần tránh giả chân

Khiêm tốn anh tài đừng tự đại

Hiền tài cứu khổ chính cao nhân

    Hưng Quốc

Texas 11-10-2025

 

ĐA TÀI

 

Lập chí mai này phải tiến thân,

Quyết vì dân nước sẽ chung phần.

Tài tình biết mấy nên thi thố!

Tài giỏi bao nhiêu hãy tất trần!

Tài cán làm nên người xuất chúng,

Tài năng thể hiện tính thiên chân.

Tài hoa nở mặt trang văn sĩ,

Tài đức lưu hoài danh thiện nhân.

Đỗ Quang Vinh

   10-11-2025 

CÓ TÀI

 

Thế gian tưởng nhớ vị vong thân

Phúc đức ông cha tài có phần

Tài khiển quân binh bình trị quốc

Tài mưu thao lược tiếng dương trần

Tài vì lợi ích cho quần chúng

Tài thuyết muôn người hành thực chân

Tiến hoá kỷ nguyên tài ứng dụng

A.I rộ nở nhớ tài nhân ..

  Yên Hà

11/11/2025

 

CHỮ TÀI

 

Dư tài thất đức tất hư thân

Hãy sống quang minh để góp phần

Tài ấy giúp dân và kiến quốc

Tai ni giữ nước với an trần…

Tài hèn không nổ sao qua mặt

Tài quá tự khoe dễ trượt chân

Tài biết cho mình do bụi đất

Tài này mới xứng bậc tao nhân.

Thái Huy

11/11/25

 

HIỀN TÀI.

 

Hiền Tài Chính Nghĩa thuận Tâm thân

Đạo Đức gìn trau hưởng Phước phần.

Quân Tữ Người Hiền gương mẫu chúng...

Tiểu Nhân xão quyệt ác gian trần...

Giả Chân phân biệt Người Trung Ninh.

Tài Đức vẹn toàn  Trân quý Chân...

Bác Ái Từ Bi, Khiêm Tốn giữ,

Hiền Tài giúp Nước Tạo Nền Nhân....

     Mỹ Nga

12/11/2025  AL, 23/10/ ẤT TỴ

 

TÀI CÁN…

 

Tài cán hơn người tất thủ thân

Tài năng bộc lộ phước duyên phần

Tài tình sức khỏe kia tiên cảnh

Tải trí kinh luân nọ thế trần

Tài học y khoa ra Bác sĩ

Tài chơi thời vận đắc tâm chân

Tài hoa nghệ thuật luôn khai triển

Tài sắc thông minh đẹp quý nhân

MAI XUÂN THANH

Silicone Valley, November 11, 2025

 

ĐỒNG TIỀN

 

Bạc tiền đen đỏ chỉ hư thân

Chớ đổ lỗi cho tại số phần

Tiền giả * đốt chơi nơi kẻ chết

Tiền chân ** in thiệt chốn dương trần

Tiền người gian trá do man dạ

Tiền kẻ lọc lừa bởi ác nhân

Xử dụng đồng tiền cho đúng cách

Nếu dùng sai chỗ lệch tâm chân

Songquang

 20251111

* tiền giả là giấy tiền vàng bạc cúng đốt theo người chết

** tiền chân là đồng tiền thật dùng trao đổi cho người trên thế giới

 

TÀI II

Xin góp họa hoán vận

 

Tài không do đức chức không nhân!

Nào phải cúc cung mới được phần

Hạng Vũ phụ công đành táng mạng*

Đổ Hồi vướng cỏ bị vong thân**

Khổng Minh tận tụy tiêu nhà Thục***

Hưng Đạo uy phong cứu nghiệp Trần****

Bởi thế soi đời không kiếm phẩm

Miệng ba khó đoán được toàn chân.*****

2025-11-13

   Võ Ngô

* Hạng Vũ không nghe Phạm Tăng nên vong mạng.

** Đổ Hồi dũng tướng nhà Tần bị cỏ kết làm vong mạng.

*** Khổng Minh trung thành với vua ngốc nên...

**** Nếu Bệ Hạ muốn hàng giặc , chém đầu thần trước đã.

***** Ba chữ Khẩu thành chữ Phẩm , ba cái miệng thành cái chợ.

 

TÀI ,

 

Xưa nay tài sắc nỏ rời thân

Bạc mệnh tài hoa ấy rõ phần

Tài vận rủi may nơi cõi tạm

Tài ba ít ỏi chốn dương trần

Tài tình xoay chuyển cho phù hợp

Tài đức bồi thêm khỏi khắc chân

Hậu duệ a còng tài ngất ngưỡng

Tài năng vượt khó , ắt thành nhân !

PHƯỢNG HỒNG 

TÀI III

 

Phải chăng tài trí được nên thân!

Sức vóc mưu cao mới góp phần.

Bá Lý già nua còn nhận chức*

Nguyễn Hiền trẻ nhỏ được thành nhân**

Trưng vương đuổi giặc ra ngoài xứ

Thánh Gióng đạp thù ở dưới chân

Mọi việc trên đời đâu sự thật

Trăm phương ngàn kế của người trần.

2025-11-15

   Võ Ngô

* Bá Lý Hề 72 tuổi mới được rước làm quan nhà Tần

** Năm 1247, Nguyễn Hiền đỗ Trạng nguyên khi mới 12 tuổi, trở thành Trạng nguyên đầu tiên và trẻ tuổi nhất trong lịch sử khoa cử Việt Nam. 

THI TÀI

(Họa nghịch vận)

 

Luật thi tài cán tạo thi nhân

Thực luận đề tài kết giả chân (*)

Tài tử thanh tao trong xã hội

Tài hoa lãng mạn giữa dương trần

Từ niêm tài khéo theo như ý

Ngữ đối tài hay thích bội phần

Tài xướng diễm liên tài phụng họa

Tài tình thi hữu đẹp tình thân.

      (Phan Thượng Hải)

   11/16/25

(*) Một bài thơ Đường Luật TNBC có Đề, Thực, Luận, Kết. 

CHỮ TÀI

Họa hoán vận

 

Tài cao đức trọng xứng hiền nhân

Tài sắc thanh tao chết đẹp phần

Kẻ cậy tài năng khôn giữ phận

Người tranh tài lộc khó gìn thân

Tài ba đấu cật đền ơn nước

Tài cán chung lưng đáp nghĩa trần

Quân tử đa tài tâm chính trực

Tiểu nhân tài mọn thiếu lòng chân

ThanhSong ntkp

CA. 20/11/2025