THANH THỦY,THANH SƠN-Hương Lệ Oanh và Thơ Họa

VƯỜN THƠ XƯỚNG HOẠ

Lời nói đầu bài xướng

Nhìn lại từ Hán Việt trong văn học sử Việt Nam mà đời sống bình thường ít ai để ý, tôi khám phá ra cái hay của nó. Thí dụ từ  thanh thủy và thanh sơn. Trong  tiếng Việt ta thì đồng âm, dị nghĩạ . Chữ "thanh"  trong thanh thủy (thủy là nước trong) thì chữ "thanh" thuộc bộ thủy, còn  "thanh sơn" (sơn là núi xanh) thì "thanh" không thuộc bộ thủy, mà thuộc bộ thanh

清水 : thanh thủy

青 山 : thanh sơn

Rõ ràng  khi viết chữ thanh 清 trong thanh thủy, nó không giống chữ thanh 青 trong thanh sơn. Đó là lý do tạo cho tôi hiếu kỳ học hỏi thêm. Nó gây cho tôi cảm xúc để làm ra bài thơ khi đọc hai câu thơ dưới đây của thiền sư Thích Minh Niệm

清水 本 無 憂,因 風 潯面

青 山 偕不老,為 雪白 頭

“Thanh thủy bổn vô ưu, nhân phong tầm diện

Thanh sơn giai bất lão, vị tuyết bạch đầu”

Tạm dịch:

Mặt hồ vốn trong xanh, không u sầu. Nhưng vì bị gió thổi nên mới lăn tăn nhăn nhó và khi gió ngừng thì mặt hồ sẽ lặng yên.

Cũng vậy ngọn núi kia vốn là ngọn núi xanh, nhưng bị tuyết phủ thoạt nhìn trắng xóa nên tưởng đã già nua khi tuyết tan ngọn núi xanh sẽ xuất hiện trở lại.

Bản tánh tốt đẹp, của con người vẫn còn đó, bản chất trong sáng của họ vẫn chưa hề suy giảm, chưa hề tan biến.

Chỉ vì họ chưa biết cách bảo vệ tâm hồn, để cho ngoại cảnh tác động khiến họ có những lời nói, hành động không dễ thương, gây nát lòng nhau mà thôi.

Nếu có trí, sẽ nhận ra đó là hiện tượng nhất thời.

Và không nên đánh đồng hiện tượng nhất thời và bản thể chân thật.

Dưới đây là bài cảm tác của HLO qua hai câu thơ trên theo thể thất ngôn bát cú

BÀI XƯỚNG:

清水 , 青山

THANH THUỶ, THANH SƠN

Mặt hồ vắng lặng tợ như gương,

Cơn gió thoáng qua luống đoạn trường.

Núi thẳm non xanh màu mắt biếc,

Non cao tuyết trắng bạch đầu sương.

Bình minh trở lại thanh xuân mãi,

Bản ngã quy tâm đẹp lạ thường.

Kiên cố quay về như núi đứng,

Thị phi người trí vẫn kiên cường.

      香麗 鶯

Hương Lệ Oanh

Tôi xin mạn phép nói thêm về cái ý nghĩa tên Lệ Oanh của tác giả được người bạn, một cựu sinh viên Đại Học Sư Phạm Sàigòn, ban Hán Việt phân tích

Khi ta đọc tên Hương Lệ Oanh thì dịch nôm na là mùi hương nước mắt của chim oanh nhưng khi ta thay chữ lệ 淚 (11nét) Nước mắt thuộc bộ thủy 水 là nước, chữ lệ 麗 thuộc bộ lộc 鹿 nghĩa là đẹp thì rất hay.

Thí dụ

- Diễm lệ 豔麗 tươi đẹp, đẹp lộng lẫy.

- Lệ kiều: đẹp, dễ thương.

- Lệ nhân: người đẹp.

- Lệ chất: tính chất đẹp

Oanh: 鶯 loài chim oanh, thuộc bộ  điểu 鳥

Khi tôi viết đoạn văn này, rất mong quí đọc giả có thêm phần thú vị về chữ Nho mà tiền nhân ta đã góp công nghiên cứu.

CÁC BÀI HỌA:

TÂM THANH TỊNH

Tĩnh lặng, sông hồ sáng lóa gương,

Chứa bao tinh tú giữa đêm trường.

Gió đùa, mặt nước lao xao sóng,

Mưa phủ, đầu non trắng xóa sương.

Tính thiện mòn hao, tiên hóa tục,

Căn lành buông bỏ, thánh ra thường.

Giữ tâm minh kính nơi trần thế,

Soi tỏ ngộ mê với nhược cường...

Minh Tâm

BÌNH TÂM

Tháng lụn năm mòn hoen ố gương

Thì thôi đom đóm rọi canh trường

Non xanh, nước biếc nhuần mưa nắng

Vực thẩm, mây ngàn gội khói sương

Trí thiển nào mơ điều vĩ đại

Tài sơ đâu sánh việc phi thường

Tâm bình ngoảnh lại đời luân chuyển

Muốn ngẩn đầu cao phải tự cường.

Nguyễn Triêu Dương

CHÍ LẬP THÂN

Sương phủ mặt hồ phẳng tợ gương

Lá lay gió cuốn động miên trường

Giật mình sương xuống rơi đầu ngõ

Tỉnh giấc đêm tàn đọng giọt sương

Đồi núi tuyết tan in dáng cũ

Hành nhân ngộ đạo thật phi thường

Kiên trì học hỏi rèn tâm thức

Thành đạt thân trai, chí quật cường!

Nguyễn Cang

TÂM SÁNG

Sóng gió qua, hồ sáng tựa gương

Trời xanh nước biếc lại viên trường

Dù cây lắm độ mùa thay lá

Mặc núi bao lần đỉnh gội sương

Bản thể vốn không, nào hoại diệt

Nhân duyên tạm có, tất vô thường

Thu đông tiếp hạ, rồi xuân tới

Hoa nở nhờ tâm biết tự cường.

Lý Đức Quỳnh

    18/8/2019

TỈNH THỨC

Nước sâu nước lặng như tờ     

Mạch ngầm không sóng vỗ bờ mà kinh!

Phẳng lặng mặt hồ tỏa ánh gương

Tự mình dọi sáng rạng miên trường

Diệu linh thanh thủy phơi mưa nắng

Tinh tú thanh sơn ẩn tuyết sương

Hòa giữa muôn loài soi bản ngã

Niệm trong vạn vật thấu vô thường

Thấp cao vốn ở tầm tài đức

Hợp lẽ càn khôn,thuận đạo cường.

      17-8-2019

Nguyễn Huy Khôi

NON BỒNG,NƯỚC NHƯỢC

Hồ nước trong xanh lặng tợ gương

Không mưa gió, tịch mịch đêm trường

Non bồng, tiên cảnh nơi dương thế

Nước nhược địa đàng, đỉnh núi sương

Học Đạo tu thân người trẻ mãi

Tham thiền dưỡng tánh cõi vô thường

May duyên đắc ý lòng thanh tịnh

Định phận thành “nhân” chí quật cường

Mai Xuân Thanh

 Ngày 17/08/2019

LÒNG CHÍNH NHÂN

Mặt hồ phẳng lặng sáng như gương

Chợt đến,cơn giông,cảnh vũ trường

Đáy nước mây lồng là ảo ảnh

Ngọn cây bóng rọi đã mờ sương

Non cao tuyết phủ như miên viễn

Nắng ấm xuân sang lại khác thường

Giông bão qua đi ao lắng đọng

Thành tâm nhất dạ,mãi hùng cường.

Thanh Hoà

HÝ TRƯỜNG

Nước hồ lặng sóng ngỡ là gương

Gió thổi cảnh thay giống hý trường

Bản chất đứng yên luôn tốt đẹp

Căn nguyên biến đổi sẽ vô thường

Trò đời đừng tưởng không hư ảo

Cuộc thế chớ mơ chẳng quật cường

Núi thẩm im lìm xanh tựa ngọc

Tuyết rơi phủ kín trắng như sương

Songquang

 20190818

NƯỚC TRONG NÚI BIẾC.

Thanh thủy mặt hồ đẹp tựa gương,

Thanh sơn núi biếc vững can trường.

Gió lùa mặt nước lăn tăn sóng,

Tuyết phủ đầu non bàng bạc sương.

Thân chẳng dính bùn hồn sạch mãi,

Tâm không tham vọng dạ bình thường.

Nhân sinh bổn thiện lòng minh hảo,

Cuộc sống tranh đua hóa bạo cường.

Nguyễn Thị Mỹ Ngọc.

     Aug.18/2019.

TỰ DỌN MÌNH

Mỗi sáng soi mình trước mặt gương

Thày cô dạy bảo lúc nhà trường

Điều gì chẳng phải nên tu chỉnh

Sửa đổi con người được gội sương

Tạo hóa sanh ra người tội lỗi

Nhân vô viễn lự ấy là thường

Nhân sinh ý thức đừng hờ hửng

Duy tâm: Phật, Pháp, Ý kiên cường

Trần Đông Thành

BỔN LAI VÔ NHẤT VẬT

Lòng sáng tâm bình tựa mặt gương,

Gió lay sóng gợn đoạn hồi trường.

Non xanh nhất thể nương cây cỏ,

Tuyết trắng điểm đầu ngỡ tóc sương.

Vốn dĩ sắc không phi thực thể,

Bổn lai diện mục ấy vô thường.

Mê đồ tốc xả thôi lưu luyến,

Thị ngạn hồi đầu chớ sính cường !

Đỗ Chiêu Đức

* BỔN LAI VÔ NHẤT VẬT 本來無一物 : Đây là một câu trong bài kệ nổi tiếng của Lục Tổ Huệ Năng :

                     菩提本無樹，   Bồ đề bổn vô thọ,

                     明鏡亦非台，   Minh kính diệc phi đài.

                     本來無一物，   Bổn lai vô nhất vật,

                     何處惹塵埃 ?   Hà xứ nhạ trần ai ?

Có nghĩa :

               Bồ đề vốn chẳng có cây,

               Đài gương cũng chẳng có đài gương chi.

               Vốn không có một vật gì,

               Lấy đâu để nhuốm bụi vì trần ai ?!

                                                              ĐCĐ

* HỒI TRƯỜNG 回肠 : là khúc ruột sau Thập Nhị Chỉ Trường của ruột non, phần nối ruột gìa và đi vào ruột thừa. Phần ruột này hay bị đau và đau thắt từng cơn, đau như... đứt ruột.

* MÊ ĐỒ TỐC XẢ hay TỐC XẢ MÊ ĐỒ 速捨迷途 : TỐC là Nhanh chóng; XẢ là Buông bỏ; MÊ là Mê muội; ĐỒ là Con đường. Nên TỐC XẢ MÊ ĐỒ là : Nhanh chóng mà buông bỏ cái con đường mê muội.

* HỒI ĐẦU THỊ NGẠN 回頭是岸 : HỒI ĐẦU là Quay đầu lại; THỊ là Là; NGẠN là Bờ bến. Nên HỒI ĐẦU THỊ NGẠN là : Quay đầu lại là bờ bến. Phật dạy : Chúng sinh đang chìm đắm trong bể khổ, cứ ngụp lặn để bơi tới hoài vẫn không thấy bến bờ. Sao không quay đầu nhìn lại, bến bờ ở ngay phía sau lưng ta đó.

* SÍNH CƯỜNG 逞強 : là Ỷ mạnh; Ỷ mình có sức khỏe tốt cứ ngụp lặn bơi tới mãi trong bể khổ thì sẽ không bao giờ thấy được bờ bến cả !

          Xin góp ý về bài viết của nữ sĩ 香麗鶯 Hương Lệ Oanh :

Trích :

         ...." Nó gây cho tôi cảm xúc để làm ra bài thơ khi đọc hai câu thơ dưới đây của thiền sư Thích Minh Niệm

               清 水 本 無 憂, 因 風 潯 面

               青 山 偕 不 老, 為 雪 白 頭

      “Thanh thủy bổn vô ưu, nhân phong tầm diện

       Thanh sơn giai bất lão, vị tuyết bạch đầu”

     Xét về tự dạng, hai câu trên đã viết nhầm 2 chữ :

         1. TẦM DIỆN 潯 面 : TẦM là Bến sông; DIỆN là Mặt. Nên TẦM DIỆN là "Mặt bến sông". Không ăn nghĩa trong câu NHÂN PHONG TẦM DIỆN là " Vì gió mặt bến sông ": Câu vô nghĩa. Nên từ đó phải là ...

            TẦN DIỆN 顰 面 là Nhăn Mặt ( Vì gió thổi nên mặt nước gợn sóng như đang nhăn mặt ).

         2. GIAI 偕 : là Cùng nhau; như BÁCH NIÊN GIAI LÃO 百年偕老 : Cùng Nhau sống già đến trăm tuổi. Không ăn nghĩa với câu 青 山 偕 不 老 Thanh sơn GIAI bất lão. Có nghĩa là " Núi xanh ĐỀU không già ". Nên phải là chữ GIAI 皆 nầy ( không có bộ NHÂN 亻bên trái ).

     Xét về ý nghĩa, thì đây là một bài KỆ, chớ không phải HAI CÂU THƠ như Hương Lệ Oanh đã hiểu. Bài KỆ trên được ngắt câu như sau :

               清 水 本 無 憂,     Thanh thủy bổn vô ưu,

                  因 風 顰 面.              Nhân phong tần diện.

               青 山 皆 不 老,     Thanh sơn giai bất lão,

                  為 雪 白 頭.                  Vị tuyết bạch đầu.

Có nghĩa :

           Làn nước trong vốn không lo buồn,

                         Vì gió thổi mà phải nhăn mặt.

           Dãy núi xanh đều không già cổi,

                         Vì tuyết rơi mà ngỡ bạc đầu.

  Còn ...

      về 3 chữ HƯƠNG LỆ OANH 香麗鶯 là Hương Thơm, Đẹp Đẽ và Chim Oanh. Đọc 3 chữ nầy thì người đọc sẽ nghĩ ngay đến Hương Hoa Đẹp Đẽ và Chim Hoàng Oanh. Tại sao ? Vì đó là biểu tượng của mùa xuân vui tươi đẹp đẽ với tiếng chim oanh hót líu lo và hoa nở ngát hương; chớ không ai nghĩ đó là NƯỚC MẮT của CHIM OANH cả, vì CHIM đâu có biết khóc mà có LỆ !

Nhưng...

        Dù sao đi nữa thì tôi cũng rất XÚC ĐỘNG và CẢM KÍCH cái tinh thần cầu học và nghiên cứu của Nữ sĩ Hương Lệ Oanh. Trong thời buổi " Nào có ra gì cái chữ Nho " nầy mà còn có được một người thích chữ Nho, chịu tìm tòi học hỏi như Huỳnh Kim Oanh nữ sĩ. Thật qúy hóa vô cùng !

        Chân thành CÁM ƠN nữ sĩ đã gởi bài cho tôi, và tôi cũng đã rất CHÂN THÀNH GÓP Ý để chúng ta cùng học hỏi cầu tiến. Rất mong nữ sĩ hiểu cho lòng chân thành của tôi mà bỏ qua cho những lời nói thẳng nhưng dễ mất lòng !

        Một lần nữa xin chân thành CÁO LỖI !

Thân mến,

Đỗ Chiêu Đức

QUỐC GIA CƯỜNG

Ngàn xưa đất Việt biết bao gương

Đưa dắt dân ta tới thịnh trường

Đã được ngon cơm nằm mát gác

Bớt rồi dãi gió sống dầm sương

Nước trong thêm ngọt nào đâu dễ

Núi biếc càng xanh chẳng phải thường

Góp mọi bàn tay cùng chữ nghĩa

Nào tô cho thắm : Quốc Gia Cường.

Trần Như Tùng

CHÍ QUẬT CƯỜNG!

Tướng sĩ anh hùng tỏa rạng gương

Vì yêu tổ quốc giữ ..Sa - Trường..*

Can trường diệt phỉ dù dông tố

Dũng cảm tiêu tà dẫu gió sương

Chiến lược cao cường luôn sáng tỏ

Thời cơ quyết liệt mãi phi thường

Tiền nhân đánh đuổi phường xâm lược

Hậu thế bền gan chí quật cường..!

Đức Hạnh

19 08 2019

* Quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa